26503

przystosowanie prawa rzymskiego do potrzeb rzeczywistości (filozoficzne uogólnienia, praktyczna modernizacja), co dało podstawy nowym dziedzinom prawa (prawo handlowe czy międzynarodowe prywatne)

*    przedstawiciele: Bartolus de Saxoferrato oraz jego uczeń Baldus de Ubaldis.

*    dzięki nim prawo rzymskie zaczęło przenikać jako prawo powszechne (lus commune) jako czynnik ujednolicający partykularne prawa.

*    ich dzieła stanowiły podstawę ówczesnej nauki prawa

*    Nadali nowy kształt kodyfikacji justyniańskiej - Kodeks, Digesta, Instytucje, Nowele (podzielone na 9 grup, dodano 2 nowe z Llbri Feudorum oraz ustawami cesarzy niemieckich Fryderyka I i Fryderyka II) -» nazwano je później jako Corpus luris CMIIs

Źródła prawa kanonicznego,

-    Prawo kościelne - ogół przepisów dotyczących stosunków kościelnych bez względu na to kto je wydał;

-    Prawo kanoniczne - pochodziło wyłącznie od władzy kościelnej i mogło dotyczyć też spraw świeckich.

-    Źródła prawą kanonicznego;

*    Normy prawa zwyczajowego

*    Stary Testament - jedynie tzw. źródło wzorcowe dla niektórych instytucji kościelnych, jak prawo azylu, dziesięciny, niektóre przeszkody małżeńskie.

*    Nowy Testament - główne źródło prawa kanonicznego (wyraz nauk Chrystusa).

*    Pisma ojców Kościoła (bezpośrednich uczniów apostolskich oraz mężów wyróżniających się szczególną uczonością)

*    Ustawodawstwo synodalne (głównie postanowienia soborów powszechnych)

*    Ustawodawstwo papieskie

-    W związku z tak dużą różnorodnością źródeł powstawały prywatne zbiory (min. Collectio Tripartita, Collectio Pseudo-lsidoriana)

-    XI w. program generalnej odnowy Kościoła (m.in. ujednolicenie orzecznictwa sądów kościelnych) -» mnich Gracjan podjął się dzieła systematyzacji i nowej interpretacji różnorodnych i rozproszonych norm - „Uzgodnienie rozbieżnych kanonów" -» potem nazwane Dekretem Gracjana

*    podstawa nauki prawa kanonicznego

*    metoda egzegezy - dekretyści.

-    Ustawodawstwo papieskie (dekretały) - główne źródło prawa obok Dekretu Gracjana -* papieże inspirowali prace egzegezy nad dekretałami (dekretaliści)

*    liczne prywatne zbiory dekretałów -» min. sporządzone przez Bernarda z Pawii (koniec XII w.) kompendium, podzielone na pięć ksiąg - źródła i hierarchia, sądy i proces, duchowieństwo, małżeństwo, prawo i postępowanie karne -» podstawa systematyki prawa kanonicznego (iudex, iudicium. clerus, conubia. crimen)

*    urzędowy zbiór dekretałów

—    Dekretały Grzegorza IX - zbiór powstał w XIII w. (z inicjatywy papieża Grzegorza IX); charakter oficjalnej, autentycznej, powszechnej i wyłącznie obowiązującej (ekskluzywnej) księgi ustaw papieskich. -* uchylono wszystkie inne źródła poza Dekretem Gracjana.

—    Liber Sextus - konstytucje papieskie wydane po Dekretałach Grzegorza IX 60 lat później i dołączone jako 6 księga.

-* Clementinae - początek XIV w. podjęto pracę nad ułożeniem systematycznego zbioru dekretałów papieskich i uchwał soborowych, ale ukazał się w nie ukończonej formie, jako ostatni z urzędowych zbiorów prawa kanonicznego.

• tzw. Extravagantes - luźne przepisy obowiązujące obok Clementinae -+ w