7133531443

D. Żotnierczyk-Zreda, T. Majewski Nr 4

Przystosowanie środowiska pracy

do potrzeb pracowników z niepełnosprawnością

intelektualną w stopniu lekkim

Mimo że obniżenie sprawności procesów umysłowych u osób z lekką niepełnosprawnością intelektualną jest stosunkowo niewielkie, może ono powodować określone konsekwencje w ich funkcjonowaniu zawodowym i społecznym. Na ogół jednak osoby z lekką niepełnosprawnością intelektualną potrafią troszczyć się o siebie i innych, czytać, pisać, posługiwać się pieniędzmi i załatwiać sprawy w urzędach. Dużo takich osób może żyć samodzielnie, a nawet zakładać rodziny.

Zwykle osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim kończą zawodowe szkoły specjalne jako robotnicy wykwalifikowani i są gotowe do podjęcia pracy na otwartym rynku pracy. Zdobywają najczęściej kwalifikacje zawodowe w zawodach o charakterze fizycznym, takich jak stolarz, ślusarz, mechanik maszyn rolniczych, krawiec, murarz itp. Mogą także zostać zatrudnione do pracy w kuchniach restauracyjnych i pracy opiekuńczej w ośrodkach dla seniorów. Najczęściej jednak pracują przy prostej produkcji, w usługach i pracach pomocniczych (np. w biurze). Korzystną dla nich formą przygotowania zawodowego jest również szkolenie w miejscu pracy - tzw. szkolenie przywarsztatowe. Zakres takiego szkolenia obejmuje wykonywanie określonej liczby zadań zawodowych na konkretnym stanowisku pracy bez konieczności opanowania szerszej wiedzy teoretycznej.

Pracownicy z lekką niepełnosprawnością intelektualną powinni mieć zadania dostosowane do ich możliwości psychofizycznych, szczególnie umysłowych. Charakter tych zadań powinien być więc przede wszystkim wykonawczy, odtwórczy, nie może wymagać kierowania oraz zarządzania innymi pracownikami, ani też obejmować zadań o znacznym stopniu odpowiedzialności (14).

Osoby z lekką niepełnosprawnością intelektualną powinny na początku pracy zawodowej otrzymywać zadania o mniejszym zakresie i stopniu skomplikowania, które następnie mogą być stopniowo poszerzane, a stopień ich trudności może się zwiększać. W początkowym okresie zatrudnienia osoby z lekką niepełnosprawnością intelektualną mogą wymagać pomocy polegającej na dokładnym instruktażu, a także na powtarzaniu i przypominaniu przekazywanych informacji częściej i dłużej, niż miałoby to miejsce w przypadku pracowników w pełni sprawnych intelektualnie. Także w późniejszym okresie zatrudnienia osoby z lekką niepełnosprawnością intelektualną mogą wymagać intensywniejszego nadzoru nad wykonywaną przez nie pracą. Wynika to z częstszego niż u sprawnych pracowników pojawiania się trudności w wykonywaniu przydzielonych im zadań zawodowych. Osoby nadzorujące pracę podwładnych z lekką niepełnosprawnością intelektualną powinny pomagać rozwiązywać trudności tych osób w odniesieniu do:

dostrzegania, interpretowania i rozumienia bardziej skomplikowanych zjawisk i sytuacji, które występują w trakcie wykonywania pracy; komunikowania się z innymi osobami, szczególnie rozumienia terminów i słów o charakterze symbolicznym;

przyswajania sobie wiedzy i bardziej skomplikowanych umiejętności zawodowych; samodzielnego planowania, podejmowania decyzji, rozwiązywania problemów i trudnych sytuacji, szczególnie dotyczy to sytuacji, które niespodziewanie pojawią się w trakcie wykonywania przez nich pracy i wymagają natychmiastowej reakcji.

W przypadku występowania częstych trudności zawodowych u osób z lekką niepełnosprawnością intelektualną może dochodzić do zniechęcenia, obniżenia aktywności i zaangażowania w pracę. W takich sytuacjach należy je zachęcać i motywować do podejmowania kolejnych prób wykonania zadań, a nie karcić lub wyrażać niezadowolenie.

Pracownicy z lekką niepełnosprawnością intelektualną mogą wymagać pomocy w kształtowaniu prawidłowych zachowań w różnych sytuacjach zawodowych związanych z dyscypliną w pracy, systemem komunikowania się w pracy itp. Wymagają także bardzo jasnych, otwartych, pełnych akceptacji komunikatów, pozbawionych najmniejszych nawet przejawów lekceważenia i dyskryminacji. Niewłaściwe zachowanie kierownictwa lub zespołu pracowniczego może wywoływać u tych pracowników niepożądane reakcje, np. agresywne.

Dobra atmosfera i współpraca są czynnikami zwiększającymi efektywność pracy tych pracowników i łatwiej integruje je z zespołem pracowniczym. Z całą pewnością nie warto „marnować” społecznego potencjału tych osób, ponieważ, jak wykazują badania dotyczące dzieci i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie, większość z nich ma duże potrzeby społeczne - pragnie kontaktów, wymiany informacji, wspólnego działania, wspólnej pracy i przeżyć (18). Badania pokazują również, że takie osoby mają dobrze wykształconą potrzebę szacunku. Przeważająca większość z nich jest wrażliwa na potrzeby innych i gotowa jest nieść pomoc nawet własnym kosztem (19).