2750

założenia metodologiczne do analiz rozwiniętych narodów współczesnych. Krytyka, wytykała temu podejściu następujące błędy:

Po pierwsze, wnioskowanie o cechach psychiki członków jakiejś zbiorowości na podstawie analizy wytworów jej kultuiy opiera się na przyjęciu-nieuzasadnionych założeń, że: a) kultura jest w pełni intemalizowana przez wszystkie jednostki w danym społeczeństwie lub b) wytwory kultury są ekspresją osobowości wszystkich obywateli jakiegoś kraju oraz c) kultura jest homogeniczną całością, której odpowiada spójny z nią i względnie jednolity typ osobowości jednostek w tej kulturze uczestniczących.

Po drugie, wyjaśnianie kultuiy jako ekspresji określonego typu osobowości, zaś dominacji owego typu osobowości jako wyniku jej kształtowania przez kulturę jest obracaniem się w błędnym kole i konstruowaniem wyjaśnień pozornych, bowiem a) dane empiryczne, na których podstawie wnioskuje się o cechach kultury i o cechach charakteru jednostek, są te same b) brak wyraźnego wyodrębnienia podstawowych zmiennych wiąże się z brakiem praw ustalających związki między nimi, zastępowanych niejasnymi ogólnikami o „współzależności”, „izomorfizmie osobowości i kultury", „kształtowaniu charakteru społecznego przez kulturę” i „ekspresji charakteru narodowego w dziełach kultury’'.

Po trzecie, w analizach kultuiy i osobowości społecznej częstemu występowaniu różnych poziomów abstrakcyjności rozważań sprzyjał literacki i metaforyczny język, który był przedmiotem złośliwości krytyków. Radcliffe Brown twierdził iż: „mówienie, że wzory kultury oddziałują na jednostkę [...] jest równie absurdalne jak utrzymywanie, że równanie kwadratowe może popełnić morderstwo”.

Założenia wymienione w punkcie pierwszym (przyjmujące pełne uwewnętrznienie treści danej kultury przez wszystkie jednostki oraz jednorodność i spójność tych treści) przestają być kontrowersyjne, jeśli potraktujemy je jako założenia idealizujące. Pozwoliłyby one abstrahować od wiedzy o wpływie czynników ubocznych, modyfikujących relacje między kulturą a osobowością i konstruować typy idealne ukazujące podstawowe zależności w postaci niezakłóconej. Jednakże droga do empiiycznego sprawdzania twierdzeń o takich zależnościach jest bardzo złożona. Założenia owe mogły być przyjmowane jako niezbyt daleko odbiegające od rzeczywistości, dopóki badano małe i stosunkowo jednorodne, niezróżnicowane społeczności pierwotne. Są one natomiast ewidentnie sprzeczne ze stanem faktycznym, gdy próbuje się je stosować do olbrzymich, niezmiernie złożonych nowoczesnych społeczeństw narodowych, w których żadna jednostka nie może przyswoić sobie całokształtu treści jakiegoś systemu wytworów kulturowych ani też żaden obszar treści kulturowych nie jest wytwarzany bądź przyswajany przez wszystkich członków społeczeństwa.

Propozycję rozwiązania problemu wyodrębnienia empirycznych wskaźników zmiennych „kultura” i „charakter narodowy”, a równocześnie przezwyciężenia fikcji uniformizmu cech psychicznych przedstawicieli poszczególnych narodów sformułowali, nawiązując do wprowadzonego przez Ralpha Lintona pojęcia „osobowości modalnej” — Alex Inkcles i Daniel Lcvinson. Według ich definicji termin „[...] «charakter narodowy» odnosi się do względnie trwałych cech i wzorów osobowości, które są niodalne wśród dorosłych członków danego społeczeństwa”. Określenie to odwołuje się do statystycznego terminu „modalną”, oznaczającego najczęściej występujące wartości zmiennej. Ustalenie własności charakteru narodowego jakiejś zbiorowości etnicznej wymaga bowiem badania

Strona 2