28482

23. Komisje rządowe (wielkie) w XVIII wieku.

4 x w roku na 4 sesje

W czerwcu I764r. sejm powołał Komisję Skarbową Koronną, w kilka dni później analogiczną komisję dla Wielkiego Księstwa Przed końcem konwokacji utworzono także Komisję Wojskową Koronną i a następnie litewską. Komisjom przewodniczyli ministrowie, którzy wchodzili do niej z urzędu. Obok nich do każdej Komisji sejm powoływał 9-16 członków. Kadencja Komisji trwała 2 lata. Były one odpowiedzialne przed sejmem, któremu przedkładały sprawozdania i otrzymywały absolutorium. Zadaniem Komisji Skarbowych było przeprowadzenie reform gospodarczych. Obejmowała ona kompetencje wszelkie sprawy skrbowo-podatkowo-sądowe co wywoływało sprzeciw opozycji. Za sprawą Komisji w 1768r. ułożony pierwszy w RP budżet, ustalający założenie planowanej gospodarki finansowej całego państwa. Był uchwalony przez Sejm i jemu podlegała kontrola wykonania. Był jawny i w zasadzie jednolity, wyłączono z niego jedynie fundusz edukacyjny i fundusze i dochody królewskie. Nie wszedł on w życie gdyż, dopiero budżet z 1775r. stał się obowiązujący. Stał się jednak podstawą dla późniejszych projektów. Inne reformy gospodarcze sprowadzały się do zniesienia ceł wewnętrznych i myt oraz zastąpienia ich cłem generalnym. Usiłowano też ujednolicić miary i wagi przez wprowadzenie jednostek najczęściej używanych. W 1766r. dokonano reformy monetarnej. Rozpoczęto pracę nad rozbudową transportu i komunikacji. Zaczęto popierać rozwój handlu i przemysłu manufakturowego. Komisje przejęły sądownictwo w sprawach skarbowych i handlowych.

Komisja wojskowa osiągnęła gorsze rezultaty. Nieograniczono władzy hetmanów rywalizujących o dowództwo wojskowe z królem ale rozpoczęto unowocześnianie armii przez rozwój artylerii, ograniczenie liczby kawalerii na rzecz piechoty, organizowanie aprowizacji wojska i szkolenia wojskowe. Duże znaczenie miała powołana w 1765r. Szkoła Rycerska.

Komisja Edukacji Narodowej została powołana w I773r. Składała się z 8 czonków wybieranych przez Sejm na 6 lat, jednak pierwotny jej skład mianował król. Przewodniczącymi byli bp l Massalski a potem prymas M.Poniatowski . Swą działalność oparła na majątku należącym do skasowanego Zakonu Jezuitów. Podlegały jej wszystkie szkoły publiczne. Na początku zreformowano Uniwersytety Krakowski i Wileński zwane odtąd szkołami głównymi, następnie szkoły średnie (wydziałowe i podwydziałowe) oraz szkoły parafialne wszystkie były hierarchicznie podporządkowane. Powołano także Towarzystwo dla Ksiąg Elementarnych, które wydało 27 podręczników. Efektem działalności Komisji była: laicyzacja Szkolnictwa rozv\ój nauk mat.-przyrodniczych, humanistycznych i politycznych, ograniczenie analfabetyzmu, restrukturyzacja szkolnictwa, rozwój pensji dla dziewcząt.

Powołano też Komisję Policji.

Bardzo ważnym i nowym organem była Komisja Policji. Do jej kompetencji należały nie tylko sprawy bezpieczeństwa i spokoju ale także szeroko pojętej Administracji. Zajmowała się sprawami bezpieczeństwa, obyczajności, handlu, zdrowia, dobroczynności. Miała zabiegać o taniość rzeczy i środki komunikacji. Stanowiła późniejsze ministerstwo spraw wewnętrznych.

Podzieliła kraj na 26 organów, określone grupy miast miały podlegać ustanowionym intendentom.