35351

badanego zbioru, jego liczebności itp. czynników. Do podstawowych strukturalnych określeń wzajemnych stosunków między ludźmi należę następujące oznaczenia symboliczne:

(A) = element izolowany;

(A) —>• (b) = wybór jednostronny, wskazujący na słabą więź wzajemną;

(a) -<—> (b) lub (A) <~^A" @ = wybór obustronny, wskazujący na mocną więź wzajemną;

lub = wybór wzajemny, pozytywno-negatywny, czyli sympatia-(A) "fc>. (b) antypatia;

(A)<->CB)

lub = wzajemny wybór negatywny, antypatia-antypatia;

<-0~>......^A0*- = aktywne i pasywne uczestnictwo w stosunkach wzajemnych;

= przychylność do kogoś, sympatia lub wybór pozytywny;

0<"- = niechęć do kogoś, antypatia lub wybór negatywny.

Posługując się modelami struktur stosunków międzyludzkich sporządza się różne socjogramy, w zależności od potrzeb badawczych. Do najbardziej znanych zalicza się socjogram:

1)    nieuporządkowany,

2)    kołowy (zwany także „tarczowym") oraz

3)    hierarchiczny.

Ad 1. Służy do wstępnego uporządkowania danych socjometrycznych. Sporządza się osobny dla wyborów pozytywnych i negatywnych.

Ad 2. Uzyskane dane umieszcza się na tarczy posiadającej tyle okręgów ile wynosi maksymalna ilość wyborców +1. Każdemu z nich przypisujemy pewne wartości, w kolejności malejącej, licząc od środka, jakie odpowiadają ilościom wyborców. Jeżeli badany zbiór dzieli się na podzbiory, wówczas każdy z nich umieszczamy w innej połowie okręgu. Posługując się takim socjogramem można łatwo uchwycić pozycję każdej osoby oraz wykryć istnienie różnych podgrup.

Ad 3. Jest to najbardziej czytelny układ socjogramu szczególnie przydatny przy badaniu większych zbiorów ludzi. Konstrukcja jego jest analogiczna do konstrukcji socjogramu kołowego, z tą różnicą że poszczególne osoby umieszczamy między pionowymi skalami o tylu jednostkach ile mamy wyborców +1, uzyskując poziomy socjometryczne. Najwyżej umieszczamy osobę o największej ilości wyborów a następnie o kolejnych ilościach. Podzbiory możemy umieścić po różnych stronach socjogramu.