36247

Samuel Twardowski

Urodził się, jak sam pisze w autobiograficznym „Nagrobku”, we wsi Lutynia w Wielkopolsce, należącej do jego ojca Mikołaja, dość zamożnego szlachcica. Miało to miejsce w roku 1595 lub nieco później, ale zapewne przed rokiem 1600.

Edukację odebrał Twardowski w kolegium jezuickim w Kaliszu, które uchodziło ówcześnie za jedno z najlepszych i największych w kraju. Po ukończeniu szkoły przyszły poeta przez jakiś czas służył w wojsku, uczestnicząc w kampanii chocimskiej w roku 1621. Zdobyte wykształcenie umożliwiło Twardowskiemu karierę na dworach magnackich.

Na początku lat dwudziestych XVII wieku został osobistym sekretarzem księcia Krzysztofa Zbaraskiego, polityka i dyplomaty. Od czasu jego śmierci (w 1627 roku) Twardowski popadł w poważne tarapaty finansowe, które prześladowały go niemal całe życie.

Przez pewien czas przebywał na dworze księcia Janusza Wiśniowieckiego, któiy w swej rezydencji w Wiśniowcu założył ośrodek kultury humanistycznej. Ten niski magnat sfinansował wydanie „Przeważnej legacyi" w 1635 roku. Po jego niespodziewanej śmierci w rok później, Twardowski wrócił do rodzinnej Wielkopolski.

Pomoc w ponownym osiedleniu się okazał mu Piotr Sieiuuta, kolejny wykształcony magnat z powiatu krotoszyńskiego. Wspierany przez podolskich, jak i wielkopolskich mecenasów, zwłaszcza Sieniutów, Leszczyńskich i Opalińskich. Samuel Twardowski dzierżawił kilka wiosek.

Po ucieczce z terenów ogarniętych wojną kozacką, Twardowski znów osiadł, w 1649 roku, w Wielkopolsce we wsi Zalesie Wielkie pod Kobylinem. Dnigim miejscem, gdzie spędzał dużo czasu był dwór w pobliskich Zdunach. Sieniutowie, z którymi Samuel Twardowski był zaprzyjaźniony od początku lat czterdziestych, uczynili go zarządcą tego miasteczka. Obu majątkami Twardowski opiekował się aż do śmierci.

Prawdopodobnie poeta podzielał poglądy swojego mecenasa, Krcysztofa Opali liski ego. podpisując w 1655 roku akt poddania się Wielkopolski królowi Szwecji. Podobnie jak większość szlachty szybko się jednak przekonał o rzeczywistych intencjach Karola Gustawa. W czasie wojny uszedł na pobliski Śląsk, a krążące po Wielkopolsce oddziały wojska obrabowały i spaliły dwór w Zdunach i zapewne splądrowały Zalesie. W wyniku najazdu szwedzkiego Twardowski stracił większą część swojego majątku.

O końcowym etapie życia Twardowskiego wiadomo niewiele. Zapewne w Zdunach dopracowywał swe ostatnie dzieła ”Wojnę domową", którego początkowe części zdołał opublikować na kilka miesięcy przed śmiercią w Kaliszu Z nielicznych dokumentów wynika, że pod koniec życia poeta ściśle związał się z klasztorem ojców franciszkanów-obserwantów w Kobylinie, którego był dobrodziejem. Zmari w Zalesiu około 1661 roku.

W chwili debiutu Twardowskiego kultura polska przeżywała okres swojego największego rozkwitu w okresie staropolskim. Dzięki dobrej sytuacji ekonomicznej coraz lepiej funkcjonował mecenat, rozwijało się szkolnictwo, więc przeciętny poziom wykształcenia był dość wysoki. Ówczesny inteligent zobowiązany był nie tylko do znajomości literatury antycznej i współczesnej, ale przede wszystkim sam musiał umieć pisać wiersze, mowy. listy. Umiejęmość tworzenia literatury dawała przepustkę do kariery politycznej, prawniczej lub dyplomatycznej. Debiutujący Twardowski - by odnieść sukces - musiał znaleźć taki gatunek, którego nie uprawiali utalentowani poprzednicy, a i rówieśnicy. Zrezygnował z gatunków zaliczanych do poezji lirycznej, poświęcając się (rudnej epice.