6650

„Wychowanie - to hamowanie dzieci i młodzieży przed niewłaściwym postępowaniem i zachowaniem się w środowisku rodzinnym, szkolnym, pozaszkolnym, społecznym, lokalnym”¹.

Według Józefa Pietera , środowisko wychowawcze jest to „złożony układ powtarzających się względnie stałych sytuacji, do których rozwijający się człowiek przystosowuje się w wychowawczym okresie swojego życia; znaczy to, po których wpływem działa i rozwija swoją osobowość”². Pieter uważa też, że gdybyśmy chcieli rozszerzyć tę definicje, moglibyśmy powiedzieć, że środowisko wychowawcze jest to „część świata zewnętrznego (rzeczywistości obiektywnej), do której rozwijający się człowiek przystosowuje się odpowiednim trybem życia, odpowiednimi nawykami, zaś na ich gruncie odpowiednimi strukturami osobowości”³. Natomiast Aleksander Kamiński przedstawił dwa rodzaje środowisk, mają one celowo ukierunkowane oddziaływania wychowawcze, które tworzą środowisko wychowawcze. Jest to środowisko społeczne, może to być szkoła, dom dziecka, dom kultury itp., i środowisko naturalne, „które wysiłkiem swych członków nastawiają się na realizowanie określonych celów i zadań wychowawczych (rodzina, grupa rówieśnicza, zakład pracy itp.)”⁴.

Do pedagogiki Helena Radlińska wprowadziła pojęcie „ siły społeczne”, rozumiała przez to takie czynniki w środowisku, które działają w postaci uzdolnień jednostkowych i zbiorowych wyrażających się w działania „ Efektywność wychowawcza poczynań środowiskowych możliwa jest tylko wówczas, gdy wychowawca spożytkuje siły społeczne środowiska i opiera na nich swoją działalność”⁵. Siły jednostkowe są to na ogół jacyś przedstawiciele, przywódcy opinii publicznej w środowisku. Natomiast siły zbiorowe są to całe grupy społeczne, sprawne placówki i instytucje. Pedagogika wskazuje na potrzebę pomagania takim siłom, a przede wszystkim dopiero powstającym.

W procesie wychowawczym duże znaczenie ma środowisko. W tym właśnie procesie, zarówno w środowisku szkolnym jak i pozaszkolnym, oddziaływają różnego rodzaju bodźce; społeczne, naturalne, kulturowe. Takie bodźce dziecko i młodzież przyjmują poprzez zmysły. Młodzież bardzo dobrze wszystko widzi, słyszy i spostrzega we własnym otoczeniu. Dlatego stwierdzenia rodziców, że jego dziecko jeszcze tego nie rozumie, nie postrzega, są po prostu błędne. Duże znaczenie ma środowisko przyrodnicze, ponieważ to właśnie ono jest źródłem bodźców naturalnych. Do tych bodźców należy przede wszystkim słońce , woda, świeże powietrze, które mają ogromny wpływ na zdrowie, zarówno fizyczne jak i psychiczne, dziecka. Dlatego niezmiernie ważna jest organizacja osiedla mieszkaniowego jako środowiska wychowawczego.

Pedagogika społeczna uważa, że środowisko wychowawcze to bardzo poważny problem współczesnego świata. Helena Radlińska przedstawiła pewną formułę, przedstawiającą powiązanie człowieka ze środowiskiem, która jest wciąż aktualna:

„Pedagogikę społeczną interesuje przede wszystkim wzajemne oddziaływanie wpływów środowiska i przekształcających środowisko sił jednostki. W ich związkach odnajduje cele stawiane świadomej czynności wychowawczej, w ich świetle charakteryzuje używane środki działania”⁶.

Osiedle można określić jako „jednostkę urbanistyczną o wyznaczonych granicach, połączoną wspólnymi zakładami obsługi kulturalnej i socjalno-bytowej, której centrum przeznaczone

2

1

   Tamże. s. 81

2

   J. Pieter. Środowisko wychowawcze. Katowice 1972r. s. 86

3

‘Tamże, s. 86

4

   A. Kamiński. Funkcje pedagogiki społecznej. Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa 1974r, s. 45

5

   A. Kamiński. op. cit., s. 46

6

Praca zbiorowa pod red B. Passim i T. Pilcha. Wychowanie i środowisko. Warszawa 1979r, s. 39