103099

umowa społeczna

Skoro to stan natury był stanem wolności, Rousseau musi wykazać, że zawarcie umowy społecznej jest uzasadnione. Wysuwa hipotezę, że ludzie osiągnęli punkt, w którym przeszkody do utrzymania się przy życiu w stanie natury są większe niż powstające w państwie możliwości samozachowania. Dlatego muszą się połączyć. Problem jednak w tym, jak stworzyć formę stowarzyszenia, które chroniłoby swoich członków, a jednocześnie nie ingerowało w ich naturalną wolność.

W teorii Rousseau pierwotna umowa wytwarza suwerena, który jest identyczny z ogółem umawiających się stron. Rząd, z kolei, jest jedynie władzą wykonawczą, której moc nadawana jest przez zgromadzenie polityczne. Wolność tylko naturalna zostaje zastąpiona wolnością obywatelską i moralną.

suwerenność, wola powszechna i wolność

Suwerenem jest cały lud jako prawodawca. Prawo jest zaś wyrazem woli, więc suwerenność polega na sprawowaniu woli powszechnej. W ten sposób każdy obywatel jest zarazem suwerenem i poddanym prawu, a jego celem jest podporządkowanie woli jednostkowej woli powszechnej, którą jako suweren sprawuje. Ta suwerenność jest niezbywalna i niepodzielna.

Należy pamiętać, że wola powszechna nie jest tym samym, co wola wszystkich ludzi. Jedynie wola powszechna jest nieomylna i zawsze właściwa.

Rousseau zaznaczał, że wraz z zawiązaniem umowy społecznej, człowiek obdarzany jest wolnością polityczna w miejsce wolności naturalnej. Nie da się jednak ukryć, że w społeczeństwie ludzie są zmuszani do posłuszeństwa względem prawa i karani, jeżeli go nie zachowują Umowa społeczna zawiera jednak według Rousseau milczące zobowiązanie do podporządkowania się woli powszechnej. Dalej, skoro wola powszechna jest w rzeczywistości wolą każdego człowieka, zmuszenie kogoś do podporządkowania się woli powszechnej jest zmuszeniem go do bycia wolnym. Umowa powszechna zmusza więc każdego człowieka do wolności.

rząd

Każde wolne działanie wyrasta ze współdziałania dwóch przyczyn: moralnej, czyli woli, która określa działanie, oraz fizycznej, czyli siły fizycznej, która spełnia czyn. Podobnie należy odróżnić od siebie władzę ustawodawczą czyli suwerenny lud, od władzy wykonawczej, czyli rządu. Lud wyraża wolę powszechną w ogólnych prawach, a rząd stosuje prawo i domaga się przestrzegania go na poziomie szczegółowym. Władza ustawodawcza powinna wedle Rousseau wpływać na władzę wykonawczą i mieć prawo do zmiany jej kształtu lub sposobu działania. Rząd jest instrumentem suwerennego ludu.