104756

Ani Kościół zatem nie jest wyłącznie państwem Bożym, ani państwo świeckie wyłącznie państwem szatana.¹

Błędem jest zatem myślenie, że w poglądach Augustyna państwem Bożym jest Kościół, a państwem szatana państwo świeckie.

Poglądy Augustyna na powstanie państwa w porównaniu do poglądów jego poprzedników nie wnoszą wiele nowego. Oto państwo, dobre samo w sobie, zostało ukształtowane przez normy prawa naturalnego, jak pisze: „przyrodzone prawo ludzkie unosi niejako człowieka do zawierania stosunków towarzyskich i pokojowego pożycia ze wszystkimi”. Człowiek zatem nie znosi samotności i odosobnienia, musi łączyć się z innymi ludźmi, musi żyć w zorganizowanym społeczeństwie, które ułatwi mu pracę i rozwój, zapewniając przy tym bezpieczeństwo. Święty Augustyn porównał przy tym rozwój świata od czasów raju do rozrastania się drzewa. Wśród zjawisk zaś, które występują w tym rozwoju wymienił właśnie zarządzanie społecznościami. Wszystkie związki społeczne zatem, których ukoronowaniem jest państwo, powstały poprzez organiczny celowy rozwój. Dalej myśliciel pisze o tym, ze cały ród ludzki otrzymał od Boga tę właściwość, iż ma być związany solidarnością prawną i wspólnotą. Ostateczny porządek naturalny, dzięki któremu powstało, istniej i działa państwo, ma swój początek w woli Bożej. Całość stanowi zatem określoną hierarchię, w której gdy rodzina rozrasta się w państwo, staje ono powyżej wspólnot domowych, lecz najwyższe miejsce zajmuje Bóg, którego rozkazy stoją ponad rozkazami państwa i mają bezwzględną moc obowiązywania.

Święty Augustyn zdefiniował społeczność zorganizowaną w państwo. Jest to gromada zespolona węzłem pewnej zgodności. Ów węzeł zgodności - to zarazem podstawowy sprawdzian państwa. Lecz państwo jako organizacja służąca dobru ogólnemu stanowi rzecz ludu. Lud zaś to wielka rozumna gromada zespolono zgodną łącznością w umiłowanych przez się rzeczach. Ostatecznie państwo to rzecz tak pojętego ludu.²

Święty Augustyn określa również właściwości państwa. Pisze o jego rozmaitych cechach. Najważniejsza jest „nieśmiertelność państwa”, które jest trwalsze od poszczególnych jednostek. Bardzo wielkie znacznie ma „jedność państwa”, wynikająca z organiczność państwa. Na państwo składa się ogół członków organizmu, które nadają państwu wszystkie jego właściwości. Święty Augustyn idąc dalej stawia państwu te same co jednostce wymagania, żądając by przestrzegało zasad chrześcijaństwa.

1

   Wiktor Komatowski „Społeczno - polityczna myśl św. Augustyna"

2

   Wiktor Kornatowski „Społeczno - polityczna myśl św. Augustyna"