104829

W tym ujęciu te wszystkie trzy poziomy określane są mianem rzeczywistości społecznej. Niektórzy badacze wyróżniają niekiedy jeszcze jeden poziom struktury w ujęciu teoretycznym, uplasowany między makro i mikrostrukturami społecznymi, który określają mianem mezostniktury /struktury pośredniej/, . ten poziom struktury odnoszony jest zarazem najczęściej do społeczności lokalnych czy grup pracy.

Tak więc możemy powiedzieć, że życie społeczne to kategoria czysto opisowa, konkretna, empiryczna, odnosząca się do zjawisk powszechnie obserwowałnych. Struktura społeczna zaś to kategoria wyjaśniająca, teoretyczna, porządkująca fakty społeczne a zarazem ujawniająca ich ukryte głębsze treści i znaczenie społeczne, z tego też powodu w analizach struktury społecznej badacze odwołują się do takich pojęć, jak relacje, zależności, stosunki, regularność, prawidłowość, powtarzalność czy trwałość. Jednostka nie żyje przecież w próżni społecznej ale w określonym złożonym układzie mikro- i makrostruktur społecznych. Układ ten /struktura społeczna/ jest wyraźnie heterogenny /zróżnicowany/, uwikłany w bardzo wiele sprzeczności i dylematów , które stają zarówno przed poszczególnymi jednostkami jak i grupami. Jedną z nich jest np. sprzeczność między określonym zespołem norm i wartości, które się wcześniej zintemalizowało, a konkretnymi interesami grupowymi, wymagającymi rezygnacji z ich realizacji. Jednakże podstawowa cecha wyróżniająca te dwa poziomy struktur społecznej /wymiar mikro- i makro-/ polega na tym, iż poziom mikrostrukturalny mieści się w zasadzie w sferze nie zinstytucjonalizowanej, zaś poziom makrostnikturalny poza tę sferę wykracza.

Kiedy mówimy o strukturze społecznej możemy mieć na myśli aktualnie istniejący układ zależności i dystansów między jej konstytuującymi elementami, układ antycypowany, przewidywany w przyszłości jak i układ idealny, będący wynikiem konfrontacji rzeczywistości społecznej z normatywną, pożądaną wizją takiego układu

Stąd też analiza dynamiki zmian strukturalnych dotyczy zazwyczaj:

-    procesów grupo twórczych, a więc tworzenia się nowych struktur, a co za tym idzie zróżnicowań czy nierówności,

-    procesów reprodukcji, czyli odtwarzania się istniejących układów strukturalnych, zróżnicowań czy nierówności,

procesów atrofii, czyli zanikania a niekiedy wręcz rozpadu określonych struktur, zróżnicowań czy też nierówności.

Ze względu na fakt, iż obok pojęcia struktura społeczna używamy takich pojęć jak zróżnicowanie społeczne i nierówność społeczna, potrzebne są tutaj pewne rozróżnienia definicyjne. Struktura społeczna rozumiana jako zorganizowany zespół społecznych zależności, w które uwikłani są w różny sposób członkowie społeczeństwa lub konkretnych grup zawiera w sobie zarówno aspekt relacyjny jak i dystiybutywny /rozkład pewnych, społecznie pożądanych a ograniczanych wartości takich, jak: dobra materialne, przywileje, władza, wykształcenie/.

O zróżnicowaniu społecznym mówimy w tym kontekście zazwyczaj wtedy, gdy interesuje nas tylko ten dystiybutywny aspekt struktury społecznej. Niektóre rodzaje zróżnicowań społecznych uznawane są przez społeczeństwo za niesprawiedliwe. Wówczas określa się je mianem "nierówności społecznych ". Oczywistym jest fakt, iż nierówności społeczne to nic innego jak zróżnicowania społeczne rozpatrywane nie w aspekcie czysto opisowym ale wartościującym, normatywnym. Do tego zagadnienia wrócimy zresztą w dalszej części rozważań, w analizach struktury społecznej, rozpatrywanej zwłaszcza w perspektywie dynamicznej szczególną uwagę zwraca się na makrostniktury , zwłaszcza zaś na strukturę klasową społeczeństwa.