104966

9. S/tuka starochrześcijańska

Sztuka starochrześcijańska - sztuka pierwszych chrześcijan, wyrażająca ich przynależność religijną, powstająca w basenie Morza Śródziemnego. Przyjmowany zasięg czasowy jest różny. W najszerszym rozumieniu sztuka wczesnochrześcijańska obejmuje okres od II do VII wieku n.e.; w węższym, obejmuje lata ok. 220-395 r. n.e. (czyli okres od pojawienia się pierwszych znanych przykładów sztuki chrzęścijańskiej do podziału cesarstwa rzymskiego na część wschodnią i zachodnią w 395 r.) Do zachowanych dziś zabytków sztuki wczesnochrześcijańskiej należy:

-    malarstwo katakumbowe

-    architektura

-    rzeźba (głównie sarkofagi, pojedyncze figurki, rzeźba w kości słoniowej)

-    wyroby rzemiosła

Po ukazaniu się edyktu mediolańskiego w 313 r. religia została objęta patronatem cesarza, który ufundował liczne budowle sakralne, m.in. bazylikę Zbawiciela (św. Jana) na Lateranie i bazylikę św. Piotra na Watykanie. Wówczas to wykształciły się podstawowe formy architektoniczne i ikonograficzne, wykorzystywane przez kolejne epoki, jak choćby typ trój- lub pięcionawowej bazyliki oraz budowli centralnej. Od samego początku występowały także budowle na planie centralnym, związane najczęściej z kultem świętych męczenników (tzw. martyria) oraz baptysteria. Architektura budowli wznoszonych przez rodzinę cesarską była naśladowana w całym imperium. W ten sposób ukształtowały się dwa typy powszechnie przyjętego budynku kultowego:

•    bazyliki o 3 lub 5 nawach wydzielonych kolumnadą i przykrytych drewnianym stropem lub więźbą dachową, odkrytą od wewnątrz. W najstarszych obiektach nie występują sklepienia. Najwyższa nawa środkowa zakończona była apsydą, przeznaczoną dla duchowieństwa.

•    budowli na planie centralnym - na rzucie koła lub wieloboku, spotykaną początkowo w mauzoleach, od połowy IV wieku także w baptysteriach, a od końca IV w kościołach.

Ogólna wymowa malowideł katakumbowych jest zazwyczaj dość podobna: ratunek, uwolnienie od grzechów i obietnica zbawienia.