101547

. Polscy pisarze polityczni w XVI w - ich prace i poglądy

Modrzewski, zastanawiając się nad poprawą Rzeczypospolitej, stworzył program refonn, który nie będąc programem przeciętnego szlachcica XVI wieku, nie znalazł w masach szlacheckich zrozumienia i poparcia, ale stanowi najwyższe osiągnięcie polskiej myśli politycznej w dobie renesansu. Udeiza on żarliwością patriotyzmu, silą przekonywania i śmiałością koncepcji. Poglądy swoje wyraził przede wszystkim w czterech mowach O karze za mężobójstwo i głównym dziele O poprawie Rzeczypospolitej Modrzewski głosił, że państwo powinno obywatelom zapewnić opiekę prawną, zabezpieczyć ich przed krzywdą i wyzyskiem. Szczególnie dużo miejsca poświęcił zagadnieniu prawodawstwa - domagał się równości wszystkich obywateli wobec prawa sądowego. Funkcję państwa widział Frycz na sposób nowoczesrty i żądał od niego kontroli różnych dziedzin życia. Na szczególną uwagę zasługuje pogląd pisarza na władzę królewską - domaga się jej wzmocnienia, aby ukrócić samowolę feudalów, ale jednocześnie podkreśla, że król w Polsce jest powoływany z woli oby wateli Żąda też ograniczenia wpływu duchowieństwa na szkoły i nauczanie, udostępnienia nauki młodzieży męskiej wszystkich stanów. Potępia w sposób zdecydowany wojnę zaczepną, niesprawiedliwą, natomiast uważa, że walka w obronie zagrożonej ojczyzny jest jednym z najszczytniejszych obowiązków obywatela. Drugim obok A. F. Modrzewskiego wybihtym pisarzem politycznym XVI wieku byl Stanisław Orzechowski (1513-1566). Pobyt w stolicy papiestwa, gdzie studiował, odegrał znaczną rolę w jego życiu - z wcześniejszych protestanckich sympatii pozostało jedynie przekonanie o konieczności refonn w Kościele, zwłaszcza zniesieniu celibatu. Dyskusje polityczne i religijne pociągają go, toteż już w 1543 roku drukuje pierwsze pisma Są to tzw. Turcyki - dwie łacińskie broszury poświęcone zagadnieniom niebezpieczeństwa tureckiego i konieczności udziału Polski w antyUtrecłdej kampanii. Najważniejsze pisma polityczne powitały w okresie dwóch u'ażnych sejmów egzekucyjnych: piotrkowskiego (1562/63) i warszawskiego (1563/64). Należą do nich Rozmowa albo Dialog około egzekucje Polskiej Korony oraz Quincunx, to jest Wzór Korony Polskiej na cynku wystawiony.