115330

Deklaracja niepodległości stała się nie tylko podstawą ideologiczną tworzącej się państwowości, ale miała również szersze znaczenie - na skalę światową. Akt ten kreował bowiem rewolucyjną, na ówczesne czasy, doktrynę sprawowania władzy, opartą na legitymacji pochodzącej od społeczeństwa i ograniczonej prawami obywatelskimi.

Utworzenie wspólnej międzystanowej władzy centralnej zostało zaproponowane w roku 1776 w postaci tzw. Articles of Confederathn, które weszły w życie dopiero w roku 1781.

Konstytucja Stanów Zjednoczonych

Słabości rządów na gruncie Artykułów Konfederacji spowodowały konieczność ich rewizji. W tym celu stany delegowały do Filadelfii w maju 1781 roku swych przedstawicieli. Efektem konwencji konstytucyjnej stało się, wbrew pierwotnym zamierzeniom, uchwalenie całkowicie nowego aktu ustrojowego - Konstytucji USA, która stanowiła końcowy etap powstania nowej państwowości.

Twórcy konstytucji wiedzieli, ze ich dzieło wymaga kompromisu, aby uzyskać ratyfikację stanów. Wśród wielu kompromisów wymienić można przykładowo: a) kompromis między dążeniami dużych i małych stanów w odniesieniu do ich reprezentacji w Kongresie, b) generalny kompromis między Północą a Południem w sprawach handlowych i podatkowych, c) ugoda dotycząca pozycji i wyborów prezydenta, d) dwuizbowość Kongresu i wiele innych szczegółowych, tj. charakter weta prezydenta (absolutny bądź zawieszający).

W kolejności obrazującej ówczesne ograniczone zaufanie do poszczególnych organów państwa dwa pierwsze artykuły dotyczą władzy ustawodawczej, tzn. Kongresu, oraz władzy wykonawczej - prezydenta, a na trzeci miejscy pozycji sądów federalnych. Artykuł IV poświęcony jest relacjom władzy federalnej i sanów, zapewniając tym ostatnim szeroki zakres samodzielności. Artykuł V w znaczny sposób przyczyniający się do jej stabilności (sztywności) reguluje sposób zmiany konstytucji. Procedura ta wymaga wniosku 2/3 izb Kongresu albo zwołania konwencji konstytucyjnej celem wprowadzenia poprawek do konstytucji na wniosek 2/3 stanów. Zmiany konstytucji wymagają akceptacji 3/4 stanów i nie zostają bezpośrednio włączone do jej tekstu, lecz stanowią jej uzupełnienie jako poprawki uchylające moc odnośnych postanowień zasadniczego tekstu. Artykuł VI określił podstawowe zręby systemu pisanych źródeł prawa, zaliczając do najwyższego prawa Unii konstytucję i zgodnie z nią wydane ustawy Stanów Zjednoczonych oraz wszystkie traktaty zawierane z innymi państwami. Wymienione akty prawne są wiążące dla sędziów każdego stanu, nawet gdyby były sprzeczne ze stanową konstytucją. Kreowana w ten sposób zasada supremacji i hierarchii w obrębie prawa krajowego stała się podstawą do rychłego wprowadzenia sądowej kontroli konstytucyjności i legalności (judical review), w istotnej mierze przyczyniając się do umocnienia pozycji wymiaru sprawiedliwości, a w szczególności Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych.