115344

niezależność, głównie w dziedzinie finansowej i sądowej. Postanowienia jej m. in. zabraniały ściągania podatków bez zgody Walnej Rady Królestwa. Panowie feudalni, baronowie i hrabiowie otrzymali gwarancję, że będą sądzeni tylko przez równych sobie. Legalizowała i sankcjonowała prawo oporu: w przypadku naruszenia przez króla postanowień Karty i nienaprawienia tego w oznaczonym czasie specjalna komisja składająca się z 25 baronów mogła wezwać ludność do wystąpienia przeciwko królowi. Wielka Karta Wolności, sformułowana w sposób pozbawiony uogólnień, mająca wyraźnie klasowy charakter, broniąc interesów panów feudalnych i odpowiadających ich koncepcjom feudalnych stosunków między panami a wasalami - przetrwała swoja epokę.

Już w XIV wieku dokonał się podział parlamentu, w sposób odmienny od analogicznych zgromadzeń tego samego okresu w Europie - nie trzy: duchowieństwo, szlachtę i mieszczan, lecz dwie izby - Lordowi Gmin.

W XIV wieku wykształciła się zasada, iż żadna ustawa nie będzie ważna bez zgody króla, lordów i gmin. Około wieku XV izby zaczęły same redagować odpowiedzi na petycje i przedstawiać je królowi w formie projektu ustawy - bill, uzyskując w ten sposób prawo inicjatywy ustawodawczej. Zwiększają się uprawnienia finansowe Izby Gmin; na skutek wyodrębnienia się oddzielnych organów sądowych przekształceniu ulegają funkcję sądowe. Na szczególną uwagę zasługuje uznana już wówczas możliwość posłużenia się przez parlament formą tzw. impeachment. Od roku 1377 Izba Gmin posiada prawo wniesienia przez Izbę Lordów skargi przeciwko osobom urzędowym oskarżonym o nadużycie władzy, defraudację itp. Impeachment wykorzystywany był jako dość skuteczna broń parlamentu przeciwko niewygodnym dla niego doradcom królewskim.

Zmianie ulega charakter mandatu. Posłowie, początkowo krępowani instrukcjami swoich wyborców, stopniowo uzyskują instrukcje bardziej ogólnikowe, a w wieku XVI ustala się pogląd, że wola posła wyraża wolę jego wyborców.

Do wieku XVI formalnie przewaga należała do króla, choć od początku wieku XVI zobowiązywał się on w przysiędze koronacyjnej do przestrzegania praw ustanowionych przez parlament posiadał w wielu dziedzinach tzw. prerogatywy, czyli uprawnienia wykonywane bez udziału parlamentu. Większość swych prerogatyw monarcha angielski wykonywał po zasięgnięciu rady swoich doradców stanowiących