123512

zanieczyszczenia działają synergicznie.

Natomiast pośrednie uszkodzenia są następstwem zakwaszenia gleby. Zmniejsza się wówczas dostępność substancji odżywczych przy jednoczesnym zwiększeniu zawartości szkodliwych dla drzewa metali rozpuszczonych w roztworze glebowym, np. aluminium. Bardziej zakwaszone środowisko w powiązaniu z trującym działaniem metali prowadzi do uszkodzenia korzeni, co powoduje, że nie mogą one pobrać wystarczających ilości pożywienia i wody. Symbioza korzeni i grzybów może być ograniczona, a nawet ustać całkowicie. Wszystko to daje mniejszą żywotność drzew, a także zmniejsza ich odporność na choroby i szkodniki, które z łatwością atakują drzewa, uprzednio osłabione przez działanie innych czynników.

Drzewa liściaste są na ogół mniej wrażliwe niż drzewa iglaste częściowo dlatego, że całkowita powierzchnia ich liści, czyli powierzchnia narażona na działanie zanieczyszczeń jest mniejsza niż powierzchnia wszystkich igieł, a częściowo dlatego, że liście opadają co roku i dlatego są pod działaniem zanieczyszczeń przez krótszy okres czasu niż igły. Świerk, sosna i buk są drzewami, które dotychczas doznały największych uszkodzeń.

Wpływ zanieczyszczeń gleby na organizmy

Na całym obszarze Górnego Śląska gleba jest tak samo niebezpiecznie skażona jak powietrze i wody. Jest aż ciężka od zanieczyszczeń metalami ciężkimi. Średnia zawartość w warstwach ornych sięga w niektórych miejscach (np. przy ruchliwych trasach komunikacyjnych, zakładach przeróbki metali nieżelaznych) kilkuset mg/kg gleby przy normie 50 mg/kg. Poważnym źródłem skażenia gleby jest także przenikanie do niej groźnych zanieczyszczeń z wysypisk śmieci oraz składowisk odpadów przemysłowych. Coraz częściej notuje się ostatnio bardzo niebezpieczne lokalne skażenia gleb różnorodnymi środkami chemicznymi, począwszy od 'zwykłej' benzyny a skończywszy na silnie trującym amoniaku czy kwasie siarkowym, które przedostały się do gleby w wyniku kraks i awarii przewożących te środki pojazdów. Choć podstawowa przyczyna zanieczyszczenia gleby jaką jest opad metali ciężkich ogólnie biorąc wykazuje tendencję spadkową, bardzo daleko jeszcze do opanowania sytuacji w przypadku gleby. Potrzeba bowiem życia kilku pokoleń, trzystu, może czterystu lat, by ziemia poradziła sobie z ołowiem, kadmem i innymi, nie mniej groźnymi zanieczyszczeniami.

Ponad wszelką wątpliwość stwierdzono: skażona gleba rodzi skażoną żywność. W rejonach najbardziej zagrożonych nie powinno uprawiać się w ogóle marchwi, pietruszki, buraków, kapusty, selera, sałaty i wielu roślin pastewnych. Tymczasem blisko połowę terenu województwa śląskiego zajmują użytki rolne, plantacje warzyw, sady oraz będące bardzo ważną i powszechną wśród mieszkańców Śląska formą odpoczynku ogródki działkowe. Trujące substancje akumulują się we wszystkich organach roślin, szczególnie korzeniach. Zjadanie zatrutych roślin przez człowieka i zwierzęta powoduje odkładanie się w ich organizmach szkodliwych pierwiastków. Mamy więc do czynienia z wędrówką toksyn przez cały łańcuch pokarmowy. Obecność tych toksyn w każdym ogniwie wywołuje charakterystyczne choroby i zniekształcenia.

Zakłady górniczo-hutnicze "Orzeł Biały" w Brzezinach Śląskich - hałdy zawierające spore ilości ołowiu, powstające w wyniku technologicznych procesów przerobu złomu akumulatorowego

Wpływ zanieczyszczeń wody na organizmy

ZANIECZYSZCZENIE WÓD jest spowodowane głównie substancjami chemicznymi, bakteriami i innymi mikroorganizmami, obecnymi w wodach naturalnych w zwiększonej ilości. Substancje chemiczne - organiczne i nieorganiczne (mineralne) - występują w postaci roztworów, roztworów koloidalnych i zawiesin. Skład chemiczny zanieczyszczeń jest kształtowany czynnikami naturalnymi, np. rozkładaniem substancji z gleb i skał, rozwojem i obumieraniem organizmów wodnych oraz czynnikami antropogenicznymi. Do najczęściej występujących antropogenicznych zanieczyszczeń wód powierzchniowych należą pestycydy, substancje powierzchniowo czynne, węglowodory ropopochodne, fenole, chlorowe pochodne bifenylu oraz metale ciężkie, głównie ołów, miedź, chrom, kadm, rtęć i cynk, a także wody podgrzane (zanieczyszczenie termiczne), które są szczególnie niebezpieczne dla wód powierzchniowych o małym przepływie lub wód stojących. Większość antropogenicznych zanieczyszczeń wód działa toksycznie na organizmy wodne. Zanieczyszczenia bardzo trwałe w środowisku wodnym i bardzo trudno ulegające chemicznymi biochemicznym procesom nazywa się substancjami refakcyjnymi. Najwięcej zanieczyszczeń trafia do wód razem ze ściekami. Innymi źródłami zanieczyszczeń wód są transport wodny i lądowy, stosowanie pestycydów i nawozów sztucznych oraz odpady komunalne i przemysłowe.