124362

trafia się jeszcze w wyrazach zapożyczonych na -ija, -yja np. intencją, animozyją.

Dziś końcówka „ą” w bierniku utrzymała się w wyrazie pani - panią.

Mianownik, biernik i wołać/ 1. mn. - coraz częściej w XVIII wieku zamiast końcówek —i//-y w odmianie pojawia się rzeczowniki z końcówką - e. Obecność dwóch równoległych końcówek trwa aż do dziś.

Dopełniacz I. mn - w XVIII wieku zaczyna się szerzyć końcówka - ów, która przeszła z odmiany męskiej, jednak zostaje ona wycofana przez gramatyków, którzy uznają, że ona tam być po prostu nie może, gdyż powstają takie niegramatyczne formy jak : ćmów, pchłów zamiast ciem, pcheł.

Deklinacja nijaka

Narzędnik L mn. (też męskiej) - Pod koniec XVIII wieku zaniknęła końcówka -y/-i np. kielichy, sposoby, a zaczęły się szerzyć końcówki -ami/-mi. Archaiczna końcówka zachowała się do dziś w formie laty, czasy, ale tylko z przydawką Dopełniacz I. mn. - pod koniec XVIII wieku w deklinacji nijakiej zaczyna się szerzyć końcówka -ów np. narzędziów. Formy te zostały uznane za „bez ładu” i gramatycy nakazali używać końcówki - i//-y. Języka sam jednak sobie z tym poradził i większość rzeczowników nijakich jest bezkońcówkowych w dopełniaczu.

Mianownik, biernik I. poj. - w XVIII/XIX wieku występuje przejściowa skłonność do zastępowania prawidłowej końcówki - ę, końcówką - e, czemu sprzyja zanik wygłosowej nosowości.

Zaimki i przymiotniki

- Bierniku l.poj. rodzaju żeńskiego zaimków - w XVIII w. nasilił się proces zastępowania odziedziczonej i prawidłowej końcówki -ę końcówką - ą. W początkach doby nowopolskiej obie te końcówki są w użyciu. Rzeczywistość mówienia doprowadziła z końcem XIX wieku do powszechności końcówki -ą, z wyjątkiem jednej formy „tę”. Zamieszanie w formie zaimka oddziaływało na formę przymiotnika, któiy sporadycznie przybierał końcówkę - ę.

Narzędnik i miejscownik l.poj oraz narzędnik I. mn. Zaimków i przymiotników-

pierwotna repartycja końcówek tych przypadków:

+ narzędnik l.poj. - ym/7-im + miejcownik l.poj. -em +narzędnik 1. mn. - -ymi//-imi

została już w dobie średniopolskiej zmącona. W liczbie pojedynczej dla obu przypadków używano obu końcówek z rosnącą przewagą -ym//-im. W narzędniku 1. mn. istniały równolegle z pierwotnym -ymi//-imi, chyba w skutek fonetyczno - artykulacyjnego rozwoju -emi, które w dobie nowopolskiej weszło jako przeważające. Nowa i dotąd obowiązująca regulacja dokonała się w 1936 roku - w liczbie poj. Należy używać tylko -ym//-im, a w mnogiej -ymi//-imi. W mówieniu dziś nie trudno dostrzec odstępstwa od tej normy.

Liczebniki

Zastosowanie końcówki -u - nastąpiło deklinacyjne przeobrażenie paradygmatu liczebnika głównego. Liczebnik towarzyszący rzeczownikowi męskoosobowemu zaczął przybierać końcówkę - u np. sześciu, trzydziestu. W narzędniku obok -u dopuszczalna była końcówka oma np. pięcioma palcami chwytamy.

Liczebnik dwa ma w celowniku dwie formy równoległe: dwóm i dwom, dwu, które w XIX i XX wieku jest uznawane za formę częstszą. W ostatnich dziesięcioleciach XIX wieku ustalił się nowy stan, który ogranicza fleksję liczebników do dwóch form we wszystkich przypadkach.