47202

Joachim Lelewel (I połowa XIX w.) - opowiadał się za ustrojem republikańskim, demokratycznym, zasadami równości, braterstwa, wolności - w sensie osobistym i społecznym (wolność pracy), ograniczona tylko przez prawo, prawo broni wolności. Braterstwo - obywatele są równi, poszanowanie drugiej osoby, ludzie są braćmi z natury, Bóg stworzył człowieka, braterstwo ludzi jako dzieci Boga, braterstwo narodów - każdy naród ma swoje miejsce na ziemi i cele. Równość wobec prawa, akcentował likwidację poddaństwa chłopów, prawo clilopa do uwłaszczenia. Należy wrócić do stanu bezpaństwowego, do gmin wspólnotowych.

Towarzystwo Demokratyczne Polskie - powstało w 1892r. we Francji. Nawiązywało do idei demokratycznych, odrzucało pomysły monarchiczne, przeciwne Konstytucji 3 Maja, Polska miała być republiką demokratyczną, nawiązywało do tradycji demokratycznych w Polsce. Ustrój powinien być oparty na wolności, równości, braterstwie; podkreślało wolność sumienia. Głosili wyeliminowanie prześladowań, nietolerancji religijnej i politycznej. Skupiało dużą uwagę na własności - uwłaszczeniu (nawet przymusowe odebranie szlachcie własności (część ziemi odebrana szlachcie miała wspólną własność); sprawiedliwość ludowa. Gromady Ludu Polskiego (radykalne skrzydło) - powinna być własność powszecluia, wspólna, Polska ludowa. Powinna być zapewniona wolność myśli, sumienia, organizacji politycznych. Kr ytykowano Rzeczpospolitą Szlachecką i wszelkie formy monarcliii, Konstytucję 3 Maja. Ustrój - samorząd gminny, podział władz, jednoizbowy Sejm, prezydent (wybierani przez naród).

Narodowa Demokracja:

Roman Dmowski - demokratyzacja idei narodu; naród to nie tylko szlachta - to lud, warstwy niższe i należy zabiegać, aby lud stał się częścią narodu (świadomość i prawa do uczestniczenia w życiu publicznym). Państwo powinno być odbudowane na zasadacli demokratycznych:

•    należy brać wzór z państw demokratycznych,

•    wykorzystywać wszystkie instytucje państw zaborczych - brak udziału w życiu publicznym (nauka życia obywatelskiego), popierać samorząd terytorialny (gminę jako najmniejszy szczebel w szczególności),

•    równe prawa obywatelskie dotyczą narodu - Polaków - oni tworzą Państwo Polskie, inne narodowości to wróg,

•    podział władz,

•    zasada silnej władzy wykonawczej (autorytet), wzory godne naśladowania -Anglosasi. Prusacy.

•    społeczeństwo jest zorgamzowane, zna swoje potrzeby, cele; jest organizatorem życia publicznego,

•    ustrój powinien sprzyjać aktywności obywatela,

•    w stosunkach własnościowych Polacy powinni mieć jak najwięcej.

Ludowcy - PSL w Galicji - naczelna idea to państwo demokratyczne, dążenie do równości (możliwe do zrealizowania w niepodległej Polsce). Idea walki o Polskę ludową: • suweren - lud (clilopi) - odegrają główną rolę ze względu na liczebność - zdobędą mandaty;