124534

1

D. Zdunkiewicz-Jedynak, Stylistyka - wykład (5)

Język religijny i jego gatunki

Wg I. Bajerowej „język religijny jest jedną z odmian języka ogólnego [...], którą wyróżniamy aprioiycznie nie na zasadzie formy, lecz na zasadzie funkcji. Funkcję tę stanowi służenie tej kategorii życia społecznego, którą określamy jako życie religijne'^ I. Bajerowa, 1994 , s. 11). Wykorzystywany jest więc - jak celnie wymienia autorka w innym miejscu (por. 1. Bajerowa, 1995, s. 102 ) - do budowania wypowiedzi, których celem jest:

•    kontaktowanie człowieka ze światem nadprzyrodzonym;

•    opis ludzkiej wizji tego świata;

•    sformułowanie odnośnego systemu wartości i nakazów moralnych Obsługuje zatem przede wszystkim takie obszary komunikacji językowej, jak: teksty objawione, modlitewne, katechetyczne, kaznodziejskie, świadectwa religijne itp.

1. Język religijny w polskich badaniach językoznawczych.

Do 1989 roku polskie badania językoznawcze języka religijnego z powodów politycznych i cenzuralnych miały charakter marginalny. Dopiero schyłek XX wieku przynosi wzrost zainteresowania polskich językoznawców rolą języka w życiu religijnym. Zainteresowanie to owocuje wieloma opracowaniami podejmującymi ten temat, zarówno w aspekcie diachronicznym. jak i synchronicznym.

Pierwszy kierunek koncentruje się zwłaszcza na opisie genetycznym słownictwa religijnego, analizuje etymologię, pochodzenie, sposoby adaptacji obcej terminologii chrześcijańskiej w polszczyźnie. Pośród prac historycznojęzykowych wypada wskazać artykuły Marii Karpiuk (por. np. M. Karpiuk, 1997, 1999) oraz jej monografię staropolskiego słownictwa chrześcijańskiego ( M. Karpiuk, 2001).

Nowa sytuacja polityczna w Polsce, począwszy od lat 90., otworzyła drogę dla publikacji badań synchronicznych. Wielu językoznawców zwraca uwagę na specyficzny kod semantyczny języka religijnego. Szególne miejsce zajmują wśród nich publikacje A. Wierzbickiej (por. A. Wierzbicka 2002, 2004).

W jednej z nich (Co mówi Jezus? Objaśnienia przypowieści ewangelicznych w słowach prostych i uniwersalnych) autorka objaśnia sens przypowieści ewangelicznych za pomocą narzędzia w postaci pojęć uniwersalnych i intuicyjnie zrozumiałych, a więc nie wymagających dalszego objaśnienia. Eksplikacje tekstów Ewangelii, sformułowane przez badaczkę w metajęzyku, opartym na kilkudziesięciu słowach elementarnych, stanowi próbę wydobycia uniwersalnego aspektu nauczania Jezusa.