50739

III

Teodor Abel stwierdził, iż: „Możemy uważać członkostwo i subiektywne poczucie przynależności za podstawowe właściwości grupy społecznej, ponieważ większość innych cech na nich się opiera lub z nich się wyprowadza.", co jest wyraźnym nieporozumieniem, bo sugeruje ono. iż świadomość własnej odrębności czy subiektywne poczucie przynależności do grupy są przyczyną dalszych jej własności, nie zaś odwrotnie. Tymczasem wydaje się, że świadomość własnej odrębności jest czynnikiem wtórnym wobec grupy społecznej i koniecznych dla jej zaismienia elementów składowych, nie jest natomiast czynnikiem generującym grupę i charakterystyczne dla niej czynniki składowe. Co więcej, grupa społeczna w pełni rozwinięta wymusza tego typu świadomość zarówno w skali zbiorowej, jak i indywidualnej. W skali indywidualnej, ludzie myślą tak właśnie o sobie o swojej gmpie, albom sposób ich uwikłania w tę grupę, różnorodne agendy i stniktury wewnątrz grupowe oraz specyficzna kultura tej grupy zmuszają do takiego sposobu myślenia. W skali zbiorowej typ myślenia o gmpie w kategoriach „my” powstaje tak samo i tak samo się utrzymuje jak różnorodne inne zbiorowe stany świadomościowe, czy - mówiąc szerzej - różne inne fakty społeczne. Jeśli dana zbiorowość nie wytworzyła skutecznych środków przymusu w kierunku powstawania i utrzymywania się takich form świadomości zarówno w skali indywidualnej, jak i w skali zbiorowej, to znaczy to. że nie jest grupą społeczną w pełnym tego słowa znaczeniu, lecz nie odwrotnie.

IV

Inną własnością o charakterze społecznym, która rozstrzygać ma o tym. że dany zbiór lub agregat jednostek ludzkich przekształca się w małą grupę społeczną, jest fakt zachodzenia między jednostkami ludzkimi interakcji lub przynajmniej możliwość zajścia pomiędzy nimi interakcji. Jednakże potraktowanie interakcji społecznej zachodzącej pomiędzy członkami grupy jako głównego czynnika konstymtywnego dla grupy nie wytrzymuje krytyki - cechę tę charakteryzuje, podobnie jak w przypadku poprzednio analizowanej własności, zbyt duża moc zawierania i nie równocześnie zbyt słaba moc odrzucania. Jest to kryterium nieostre. Nie sposób przy jego pomocy odróżnić przypadkowego zbioru pasażerów podróżujących w jednym przedziale od rodziny. Interakcje nie może być uznana za cechę konstytutywną grupy bo jest to pewna cecha jedynie powierzduiiowa. jest to refleks, rezultat czegoś, co tkwi wewnątrz grupy, czegoś co łączy poszczególnych członków grupy w sposób bardziej niewidoczny, ukryty. Po drugie, interakcja jaką dokonują jednostki - członkowie danej grupy, nie zachodzi przecież w sposób dobrowolny i dowolny, bo jest ograniczona złożonymi strukturami pozycji, ról statusów oraz całego systemu normatywnego grupy.

V

Na jednym kraiku swoistego kontinuum „gnipowości”. jaka może przysługiwać danym zbiorom hidzkim. znajdują się twory niezwykle ulotne, amorficzne, na dmgim krańcu - twory trwałe, wyraźnie wykrystalizowane, o maksymalnie rozbudowanej wewnętrznej organizacji.

Co oznacza ciągłość istnienia grup i społeczności? Ciągłość ta sprowadza się do trzech spraw:

-    ciągła realizacja zadali właściwych danemu rodzajowi grupy czy społeczności

•    ciągłość form organizacyjnych i schematów zbiorowego działalna

•    ciągłość więzi społecznej, owej spójni duchowej, która łączy ludzi w grupie

Czynnikiem ciągłości społecznej mogą natomiast być dopiero w pełni wykształcone grupy społeczne, posiadające wykrystalizowane i spetryfikowane wewnętrzne struktury, własne odrębne systemy normatywne i systemy wartości, własne układy świadomościowe oraz własną kulturę.

Można uznać za niemal równoważne takie dwie cechy konstytutywne grupy, jak. z jednej strony, fakt wchodzenia członków we wzajemne interakcje (Homans), a z drugiej - fakt ich wzajemnej zależności. Są one. niestety, równie nieostre i równie słabe jak kryteria demarkacji pomiędzy agregatami jednostek ludzkich a grupami społecznymi.

VI

Abel za podstawowe cechy grupy społecznej, które wyróżniają ją spośród innych typów zbiorowości uznaje następujące:

-    grupa jest zrzeszeniem trwałym, co odróżnia ją od wszelkich efemerycznych i chwilowych zbiorowości, jak tłum. publiczność itp.

-    grupa społeczna jest zorganizowana i strukturahzowana. co odróżnia jaz kolei od wszelkich zbiorowości nie posiadających złożonego i spetryfikowanego układu struktur wewnątrzgrupych

-    grupa społeczna pociąga za sobą interakcje i stosunki między członkami grupy. To z kolei różni jod wszelkich grup w sensie statystycznym, aczkolwiek jest słabym kryterium wyróżniających grupę społeczną od