52963

1. Edykt pretorski

Wymiar sprawiedliwości w okresie republiki znajdował się najpierw w rękach konsula, a od roku 367 p.n.e. w gestii specjalnie do tego celu powołanego pretora. Kiedy w roku 242 p.n.e. powołano urząd drugiego pretora dla peregrynów. Urząd pretora sprawowany był przez jeden rok. Nie miał on władzy ustawodawczej, ale wydawał własny edykt.

Edykt - zawarte w nim były zasady, jakich zamierzał się trzymać w czasie swego jednorocznego urzędowania pretor.

Treść edyktu podana była do publicznej wiadomości i początkowo nie wiązała pretora. Od czasów lex Cornelia z roku 67 p.n.e. pretor związany był tym co przyrzekł w swoim edykcie.

Obejmując urząd, kolejny pretor najczęściej przejmował główne zręby edyktu swojego poprzednika. W ten sposób wykształciła się stała część edyktu zwana edictum tralaticum.

Edykt pretorski składał się z dwóch części: normatywnej i formularnej. Część pierwsza zawierała zapowiedzi udzielenia ochrony procesowej w określonych sytuacjach, w części drugiej natomiast były zredagowane konkretne formuły, jakimi miały się strony posługiwać w toku procesu.

Stworzone przez pretora prawo to ius honorarium.

W okresie pryncypatu, wobec wzrostu znaczenia pryncepsa kończy się prawotwórcza działalność pretora. Zredagowany przez Juliana około 130 r. n.e. edykt nosił miano edyktu wieczystego, któremu pretor musiał się podporządkować.