53063

1. Skutki prawne małżeństwa.

Dzieci zrodzone w małżeństwie uchodziły za prawe i korzystały w pełni z wynikających stąd praw. Żona uzyskiwała pozycję społeczną męża. Małżonkowie zobowiązani byli do wzajemnego szacunku. Mąż miał obowiązek utrzymania żony, ale miał też prawo o decydowaniu o miejscu jej zamieszkania i o sposobie wychowania dzieci.

Od czasów Dioklecjana mógł nawet żonę odebrać od jej ojca. Z małżeństwem mogła być też połączona manus męża nad żoną (odpowiadała ona władzy ojca nad dzieckiem).

Ustanowienie posagu oraz darowizna z okazji małżeństwa.

Posagiem (dos) zwano majątek wnoszony mężowi w związku z zawarciem małżeństwa. Jego przeznaczeniem było ułatwienie ponoszenia kosztów związanych z utrzymaniem małżeństwa. Posag mógł być ustanowiony przez ojca niewiasty, inne osoby, a nawet przez sama żonę.

Jeśli w drodze stypulacji zastrzeżono jego zwrot w wypadku rozwiązania małżeństwa był zwany dos recepticia.

Ustanowienie następowało przez przeniesienie prawa własności przedmiotów posagowych na męża, czy też przyrzeczenie stypulacyjne czy wreszcie przez jednostronne przyrzeczenie ustanawiającego.

Posag stawał się własnością męża, ale zawsze traktowany był w sposób szczególny.

W czasach najdawniejszych w wypadku rozwiązania małżeństwa mąż miał moralny obowiązek zwrotu posagu. Pod koniec republiki wystąpiła konieczność wprowadzenia prawnego obowiązku zwrotu posagu po rozwiązaniu małżeństwa. Początkowo obowiązek ten istniał z mocy umowy, później z mocy samego prawa.

Jednym ze skutków małżeństwa był zakaz darowizn między małżonkami. Nic nie stało na przeszkodzie by darowizny takie czynić przed zawarciem małżeństwa (donatio antę nuprias)

Niezamożna kobieta otrzymaną od narzeczonego darowiznę mogła przekazać mu tytułem posagu i stąd bliski związek takiej donatio z instytucją posagu. Justynian zezwolił na dokonywanie takiej darowizny podczas trwania małżeństwa. Mąż musiał darowiznę zwrócić w wypadku rozwiązania małżeństwa, ale żona traciła prawo do domagania się jej zwrotu, gdy małżeństwo zostało rozwiązane z jej winy.