Proces wychowania i sytuacje wychowawcze. Istota procesu wychowania, jego właściwości. Struktura procesu. Sytuacje wychowawcze ich istota i struktura. Tworzenie czy przekształcanie sytuacji. Obiektywny i subiektywny obraz sytuacji wychowawczych.

Proces wychowania wg A. Guryckiej:

• To intencjonalne wywieranie wpływu na rzecz określonego celu

• To dwukierunkowo przebiegający stosunek wychowawczy (interakcja wychowawcza)

• To układ zorganizowanych sytuacji wychowawczych mających na celu dostarczanie wychowankowi doświadczeń koniecznych do uzyskania zamierzonej, względnie trwałej zmiany w jego osobowości.

Struktura procesu wychowania coś, co buduje proces wychowania, wszystko musi być ze sobą powiązane.

A Gurycka wyróżnia 2 struktury tego procesu: ogólną i właściwą:

W ogólnej wyróżnia:

• Wychowawcę

• Wychowanka

• Wpływ wychowawcy

W właściwej:

• Planowany cel wychowawcy - stanowi cząstkę cech celu bardziej ogólnego, którym jest całościowy projekt osobowościowy

• Sytuacje wychowawcze - to układ rzeczy, ludzi oraz zadań związanych z jednostką miejsca i czasu, organizowane w celu zrealizowania założonego projektu osobowości wychowanka przez wychowawcę

• Doświadczenie z kolei to ślad pozostawiony po przeżyciu będący warunkiem dalszych przeżyć czy zachowań

• Efekt procesu - to kształtująca się lub ukształtowana właściwość osobnika

B

A C

D

1. planowany cel wychowawczy

2. sytuacja wychowawcza

3. efekt procesu wychowania

4. doświadczenie

Powyższa czteroczynnikowa struktura procesu wychowania koncentruje się z jednej strony na dynamice doświadczeń człowieka, stanowiących podstawę kształtowania się nowych cech (subiektywna strona procesu wychowania), z drugiej strony zaś na tym wszystkim, co czyni się dla osiągnięcia określonego celu wychowawczego (obiektywna strona procesu wychowania).

W ujęciu socjologicznym wyróżnia się w strukturze procesu wychowawczego 3 elementy:

stosunek wychowawczy - stosunek społeczny zachodzący pomiędzy indywidualnym wychowankiem a którąkolwiek z osób lub grup świadomie zdążających do urobienia go wg pewnego wzoru. Stosunek wychowawczy zawiera 4 elementy:

• dwa człony stosunków

• obowiązki członków

• łącznik społeczny między członkami

• powinność członków

wpływy wychowawcze - to wszystkie osoby i grupy, które mniej lub więcej trwale i skutecznie, bezpośrednio lub za pomocnictwem pomocników wychowawczych kierują rozwojem osobnika.

przebieg procesu wychowawczego - wiąże się z uspołecznieniem jednostki poprzez włączenie jej w coraz liczniejsze lub bardziej zróżnicowane pod względem wpływów wychowawczych grupy społeczne oraz wchodzenie w charakterystyczne dla tych grup role społeczne.

Wg J. Górniewicza: W strukturze procesu wychowawczego wyróżniamy:

• Warstwę aksjologiczną - to ideały i cele wychowawcze

• Warstwę operacyjną - formy metody i środki wychowania

Wg A. W. Janke

• aspekt osobowy - osoby uczestniczące w procesie wychowania

• aspekt przedmiotowy - relacje między uczestnikami

• aspekt teologiczno-etyczny - intencje jakie im przyświecają

• aspekt aksjologiczny - wartości w imię których akceptowane i realizowane są owe intencje

• aspekt prakseologiczno-organizacyjny - formy urzeczywistnienia treści wychowawczych

• aspekt prakseologiczno-pedagogiczny - stosowane metody, techniki, strategie i style

• aspekt psychospołeczny - procesy zmianotwórcze wyznaczające przebieg procesu wychowawczego

• aspekt teologiczno-finalny -okres w jakim wychowawca i wychowanek powinni trwać by osiągnąć zamierzone cele.

Nie wiadomo po jakim czasie osiągniemy cel. Stąd nie wiemy ile tych sytuacji nastąpi. Każda sytuacja powinna dostarczać doświadczeń, potem osiągamy ten cel w postaci lepszego wartościowego wychowanka.

W każdej sytuacji wychowawczej dokonuje się różne metody i formy, techniki i środki. To doprowadza do doświadczenia.

Sytuacje wychowawcze w A. Guryckiej - to układ rzeczy, ludzi oraz zadań związanych jednością czasu i miejsca, organizowane w celu zrealizowania założonego projektu osobowości wychowanka przez wychowawcę. Gurycka wyróżnia w każdej sytuacji wychowania dwie strony:

• obiektywna (przedmiotowa) - składa się na nią wszystko to co jest w niej obserwowalne i co daje się bezpośrednio modelować. Do czynników obiektywnych zalicza się: wychowawcę, wychowanka, grupę, zadanie. Można wyróżnić 9 obiektywnych sytuacji wychowawczych:

1. interakcja pełna bezpośrednia -

wychowawca-wychowanek

2. interakcja pełna pośrednia -

wychowawca grupa wychowanek

wychowawca zadanie wychowanek

wychowawca zadanie grupa wychowanek

3. interakcja niepełna, pośrednia

wychowawca grupa

grupa wychowanek (wychowawca nie uczestniczy w sytuacji)

grupa zadanie wychowanek

zadanie grupa (zadanie pochodzi od nie uczestniczącego wychowawcy, wychowanek jest elementem grupy)

zadania wychowanek

• subiektywna (podmiotowa) - jest funkcją sytuacji obiektywnej wyreżyserowanej przez wychowawcę oraz jej odbiór przez wychowanka. Jeśli wychowanków jest kilku to ta sama sytuacja jest odbierana na kilka rożnych sposobów. Zależy ona nie tylko od sytuacji obiektywnej, ale również od poprzednich doświadczeń wychowanka w podobnych sytuacjach, od samego wychowawcy, od stanu psychofizycznego ucznia.

---