Pytanie XVII: Jaka jest istota polityki fiskalnej? Na czym polegają problemy finansowania polityki fiskalnej z deficytu budżetowego?
Z Wikipedii
Polityka fiskalna to ogół działań państwa kształtujących budżet państwa poprzez zmiany we wpływach (np. podatki, zadłużenia publicznego) i wydatkach państwa (np. subwencje, inwestycje państwowe, itp.).
Zgodnie z poglądami szkoły keynesowskiej działania te mają na celu zmniejszenie bezrobocia (wzrost aktywności gospodarczej) - mówimy wtedy o polityce ekspansywnej lub ograniczenie inflacji - polityka restrykcyjna. W wykorzystaniu aktywnej polityki fiskalnej pojawiają się pewne trudności, związane m.in. z opóźnieniem czasowym i niepewnością jej skutków, a w odniesieniu do ekspansywnej polityki fiskalnej dodatkowym ograniczeniem może być także deficyt budżetowy. Podstawową częścią składową polityki fiskalnej jest polityka podatkowa, określająca cele poboru podatków oraz sposoby ich realizacji.
W efekcie polityka fiskalna działa poprzez proces kształtowania polityki pieniężnej i wydatków publicznych w celu:
łagodzenia wahań cykli koniunkturalnych
utrzymania tendencji wzrostowej gospodarki przy wysokim zatrudnieniu, a niskiej i niezmiennej inflacji (stabilizacja cen).
Polityka fiskalna dopomaga w stabilizacji gospodarki narodowej tak długo, jak długo instytucje rządowe śledząc trendy rynkowe są w stanie skutecznie przewidywać ich makroekonomiczne skutki i podejmować aktywne działania. Nowoczesny system fiskalny bazuje również na wbudowanych mechanizmach ekonomicznych pełniących rolę automatycznych stabilizatorów gospodarki. Pozwalają one utrzymać stabilność gospodarki zanim stosowne organy podejmą decyzje w konkretnych sprawach. Do automatycznych stabilizatorów należą m.in.: progresywny i procentowy system podatkowy, zasiłki dla bezrobotnych i transfery socjalne.
makroekonomiczne
deficyt i nadwyżki budżetowe
mikroekonomiczne
opłata
dotacja
poręczenia i gwarancje rządowe
Finansowanie podatkami. Twierdzenie o zrównoważonym budżecie (twierdzenie Haavelma) zakłada, że jednoczesny, taki sam wzrost wydatków państwa i podatków, z których są finansowane wydatki, prowadzi do wzrostu zagregowanego popytu i produktu krajowego o tę samą wielkość. Innymi słowy ukazuje ono możliwość osiągnięcia każdego celu w zakresie dochodu narodowego bez powiększania deficytu budżetowego.
Finansowanie za pomocą deficytu budżetowego. Według Keynesa, wydatki finansowane deficytem mają większy wpływ na dochód. Występują tu dwie możliwości:
Finansowanie deficytu za pomocą bazy monetarnej - jest mniej kosztowne (zysk z emisji) i ma większy wpływ na dochód, ponieważ powoduje jednoczesne przesunięcie w górę krzywych IS i LM. Zdaniem monetarystów takie pieniężne finansowanie wydatków publicznych może nie przynieść skutków ekspansywnych, a jedynie doprowadzić do inflacji.
Finansowanie deficytu za pomocą długu - pozostawia rozmiar bazy monetarnej na nie zmienionym poziomie i powoduje wzrost stóp procentowych, wskutek czego wydatki państwa wypierają prywatne inwestycje (finansowy efekt wypierania). Według zwolenników nowej makroekonomii klasycznej, wzrost wydatków państwa finansowanych emisją długu prowadzi do pełnego wypierania realnego, ponieważ jednostki - przewidując, że państwa będzie musiało podwyższyć przyszłe podatki, aby spłacić dług - przygotowują się do tego, ograniczając konsumpcję bieżącą. Wydatki państwa nie będą zatem oddziaływały na dochód bieżący. Z tego założenia o "superracjonalności" konsumenta wypływa twierdzenie znane jako ekwiwalencja Ricardiańska, zakładające, iż finansowanie wydatków państwa za pomocą długu jest równoznaczne z finansowaniem ich za pomocą podatków. Zjawisko wypierania realnego może występować szczególnie wtedy, gdy gospodarka znajduje się blisko poziomu pełnego zatrudnienia oraz gdy wydatki publiczne są substytutem eksportu w warunkach płynnych kursów walutowych.
Od kumpla mam:
Politykę fiskalną traktuje się na ogół jako synonim polityki budżetowej. Obejmuje ona wszystkie przesunięcia rządu w sferze wpływów i wydatków budżetowych w celu uzyskania kontroli i wywarcia wpływu na podział dochodów oraz na ogólny poziom aktywności gospodarczej kraju.
Funkcje polityki fiskalnej:
- alokacyjna - kształtowanie podziału czynników produkcji między sektor publiczny i sektor prywatny w celu dostarczenia dóbr publicznych i społecznych, rozdzielanych poza mechanizmem rynkowym. Wytwarzanie dóbr publicznych i ustalenie ich struktury stanowi istotę tej funkcji.
- redystrybucyjna - związana z wtórnym podziałem dochodów, dokonanym w następstwie podziału pierwotnego, ustalonego przez rynek. Podział ten powinien być zgodny ze społecznymi oczekiwaniami.
- stabilizacyjna - polega na wykorzystywaniu instrumentów fiskalnych do oddziaływania na procesy gospodarcze w skali makroekonomicznej. W szczególności chodzi tu o zapewnienie stabilnego wzrostu gospodarczego przy optymalnym wykorzystaniu potencjału ekonomicznego kraju (w tym wysokiego stanu zatrudnienia), stabilności poziomu cen oraz równowagi zewnętrznego (zrównoważony bilans płatniczy).
Problemy finansowania polityki fiskalnej z deficytu budżetowego:
- ryzyko monetyzacji długu
- niebezpieczeństwo wpadnięcia w tzw. pułapkę zadłużenia w wyniku narastania długu publicznego i kosztów jego obsługi (tzw. efekt śnieżnej kuli)
- efekt wypychania - wypieranie z rynku kapitałowego prywatnych inwestorów na skutek wzrostu stopy procentowej, spowodowanego rosnącymi potrzebami pożyczkowymi państwa
- wzrost stóp procentowych na krajowym rynku finansowym
- negatywny wpływ na saldo obrotów bieżących (hipoteza tzw. bliźniaczego deficytu, tj. deficytu budżetowego i deficytu obrotów bieżących)