Promocja Zdrowia
Wykład 4
09.03.09r.

Kształtowanie zachowań zdrowotnych

Promocja zdrowia opiera się na założeniu, że zachowanie jest jednym z najważniejszych czynników determinujących zdrowie oraz, że może być ono zmienne.

Dieta (styl życia) - inaczej sposób odżywiania. Często używane w stosunku do diet odchudzających. jest to sposób odżywiania, w domyśle ma charakter zaplanowany, polega na świadomym dostarczaniu podstawowych zapotrzebowań kalorycznych. Dieta zbilansowana zawiera odpowiednie ilości i rodzaj białka, zdrowych tłuszczy oraz odpowiednich węglowodanów, nie można także zapomnieć o witaminach i minerałach. Dieta to także zdrowy tryb odżywiania.

Choroby, w których zapadalność może zmniejszyć się w wyniku edukacji:

• Choroby serca

• Nowotwory złośliwe

• Choroby naczyń wieńcowych

• Chroniczne obturacyjne zapalenie płuc

• Cukrzyca

Czynniki kształtujące zachowania zdrowotne wg Grena i Reutera:

• Predysponujące

• Wzmacniające

• Umożliwiające

Czynniki predysponujące:

• Wiedza

• Postawy

• Wartości

• Przekonania

• Przeświadczenia

Czynniki wzmacniające:

• Normy obyczajowe, które mogą mieć:

- pozytywne konsekwencje dla zachowań (są społecznie akceptowane)

- negatywne konsekwencje (jeśli zachowanie nie jest akceptowane w społeczeństwie)

• Wpływ grup społecznych: rodzina, rówieśnicy, nauczyciele, dostarczyciele opieki zdrowotnej, liderzy opinii, politycy.

Czynniki umożliwiające:

Pozwalają na prognozowanie, czy nowe zachowanie będzie akceptowane, czy też będą występowały utrudnienia…

• Serwis opieki zdrowotnej

• Obowiązujące przepisy lokalne/rządowe

• Umiejętności istotne dla zdrowia

Przykład 1.

Palenie tytoniu

Cz. Predysponujące: postawy wobec palenia, wiedza o skutkach palenia

Cz. Umożliwiające: dostępność papierosów, koszt/cena

Cz. Wzmacniające: wsparcie społeczne, rówieśnicy, reklama

Teorie i modele zmiany zachowań zdrowotnych:

• Model przekonań zdrowotnych

• Teoria uzasadnionego działania

• Teoria planowanego zachowania

• Model transteoretyczny

• Teoria społeczno-poznawcza

• Teorie wyjaśniające zmiany społeczności i działania społeczności dla zdrowia

• Marketing społeczny

Model przekonań zdrowotnych.

Aktywność związana ze zdrowiem zależy od:

• Wystarczającego poziomu motywacji do troski o zdrowie

• Przekonania, że jest się narażonym na poważny problem zdrowotny, następstwo choroby.

• Przekonania, że realizacja określonego zalecenia będzie miała korzystny wpływ na zdrowie, pozwoli zmniejszyć zagrożenie chorobą, powikłaniami.

Teoria uzasadnionego działania.

Autorzy teorii wyróżniają następujące elementy mające wpływ na zachowania:

• Postawa

• Norma subiektywna

• Intencja

• Zachowanie

Postawa- pozytywne lub negatywne wartościowanie wyrażenia określonego zachowania oraz ocena wyniku zachowania

Norma subiektywna - stanowi wyraz wpływu społecznego (społeczna akceptacja/dezaprobata)

Intencja - jest funkcją postawy i przekonania normatywnego o tym co myślą inni na dany temat.

Zachowanie = rezultat

Teoria planowanego zachowania.

Najkorzystniejsza w analizie zachowań uzależnionych tylko od własnej woli. Elementy mające wpływ na zachowania:

• Postawa

• Norma subiektywna

• Postrzegana kontrola zachowania

• Intencja

• Zachowanie

Model transteoretyczny.

Etapy podczas, których modyfikowane są zachowania:

• Prekontemplacja - okres, w którym człowiek nie myśli o zmianie zachowania (6m-cy)

• Kontemplacja - człowiek poważnie myśli o zmianie zachowania w ciągu 6m-cy

• Działanie - 6 miesięczny okres z jawną zmianą zachowania

• Podtrzymanie - okres, w którym niepożądane zachowania nie występują

• Nawrot - powrót do eliminowanego zachowania

• Wygaśnięcie - brak chęci do powrotu zachowania niepożądanego

1

---