ERNST CASSIRER
Ernst Cassirer wymienia pięć składników kultury: naukę, filozofię, język, mit i religię. Cassirer swoje dzieło, poświęcone filozofii form symbolicznych, a będące w gruncie rzeczy, zakrojona na szeroka skalę filozofią kultury, zaplanował pierwotnie jako rozwinięcie Kantowskiego aprioryzmu.
Wprowadził pojęcie formy symbolicznej, rozumianej jako rodzaj kategorii, za pomocą, której dane doświadczenia uzyskują określona postać, charakterystyczną dla takiego lub innego rodzaju tworów kultury. Wszelkie dane doświadczenia, nawet te najprostsze, są już zawsze w pewien sposób zorganizowane i uporządkowane przez formy symboliczne o charakterze apriorycznym. Formy te nie dają się sprowadzić do jednego typu czy rodzaju.
Szczególnie godne uwagi są rozważania poświęcone logicznej strukturze mitu i religii. Cassirer prezentuje najróżniejsze obrazy świata, będące produktem wyobraźni mitycznej i religijnej po to, by wydobyć z nich prawidłowości o charakterze uniwersalnym, właściwe mitycznemu pojmowaniu świata jako takiemu. Chodzi o takie prawidłowości, takie formy symboliczne, które charakteryzują myślenie mityczne i religijne, a jednocześnie różnią się wyraźnie od form określających sposób tworzenia nauki bądź języka. Muszą to być takie formy, które dają się wykryć w mitologiach i religiach pochodzących z różnych epok i obszarów kulturowych. Cassirer przechodzi od zupełnie pierwotnych postaci animizmu i totemizmu do bardzo uduchowionych i skomplikowanych religii, jak perska czy indyjska, po to, by wskazać, co łączy je wszystkie ze względu na specyficzny sposób pojmowania takich kategorii jak czas, przestrzeń czy liczba. Każdy obraz świata, czy to mityczny czy naukowy, musi zawierać jakiś rodzaj porządku przestrzennego bądź czasowego, lecz sposób, w jaki porządek ten jest kreowany, zależy właśnie od tego, czy jest to świat naukowy czy mityczny.
Kant wychodził od faktu istnienia nauki, Cassirer od faktu istnienia kultury. Aby wziąć pod uwagę zmienność kultury, trzeba uwzględnić jej historię. Cassirer w zasadzie nie zajmuje się historią kultury, lecz jej strukturą, w praktyce jednak prezentowane przez niego opisy zaczerpnięte są z historii kultury i historii filozofii.
Formy symboliczne, jako struktury porządkujące różne obszary ludzkiej twórczości, rozwijają niejako zawarte w nich możliwości na przestrzeni dziejów, czy raczej różnych kultur. Różne formy symboliczne tworzą różnego rodzaju relacje między tym, co duchowe a tym, co zmysłowe. Nie ma tu jednak miejsca na jakikolwiek dualizm, nie ma mowy o „czystej duchowości” czy „czystej zmysłowości”. Świat wrażeń, który stanowi materiał kulturotwórczej aktywności, nie jest nigdy i nigdzie dany w swej czystej postaci. Zawsze jest on już z góry i od samego początku przeniknięty pewną pierwotną funkcją duchową. Przykładem takiej funkcji jest funkcja wyrażania. Tym, co możemy zaobserwować na najbardziej elementarnym etapie rozwoju, nie jest zdolność rozróżniania prostych barw czy dźwięków, lecz zdolność odczuwania tego, co wyraża twarz bliskiej osoby lub odczuwania atmosfery, jaka emanuje z otoczenia, tego czy jest ona przyjazna czy groźna. Charakterystyczna cechę świadomości mitycznej stanowi nieodróżnialność treści zmysłowej i duchowej. Cały byt zjawiska zawiera się w sposobie, w jaki ona się wyraża i wpływie, jaki wywiera na człowieka. Zapoznanie się z charakterem świadomości mitycznej poucza nas o tym, że doświadczeniem pierwotnym jest świadomość szeroko rozumianego TY nie zaś świadomość JA. W mitycznym kontakcie człowieka ze światem podstawową role odgrywa rozumienie tego, co ten świat wyraża a nie, mniej lub bardziej dokładna wiedza o obecnych w nich rzeczach. Świat mityczny poucza nas o tym, że u źródeł poznania znajdują się nie elementarne wrażenie zmysłowe, lecz elementarne formy wyrazu. Każde spostrzeżenie cos wyraża, każdy fenomen ucieleśnia całą istotę.
Zatem samo pojęcie formy symbolicznej wiążę się z koncepcja znaczenia, stanowi ona, bowiem pewną energie duchową, która sprawia, że treść znaczenia zostaje związana z konkretnym znakiem zmysłowym. Warto tu zauważyć, że pojęcie formy symbolicznej zawiera trzy elementy: 1*energia duchowa pojęta jako pierwotna siła kształtująca, sprawia, iż 2*prosta obecność pewnego fenomenu otrzymuje 3*okreslone znaczenia.
Funkcja sensotwórcza jest już obecna zanim jeszcze zostanie stworzony znak indywidualny. Sposób zawierania się sensu w percepcji zmysłowej, która ten sens reprezentuje określa Cassirer jako „symboliczne piętno czy ładunek”, (symbolische Pragnanz). Wszystko, z czym możemy mieć do czynienia jest już jakoś uporządkowane, ma jakiś sens, jest niejako naładowane znaczeniem. To właśnie relacja między przeżyciem zmysłowym i zawartym w nim znaczeniu jest tym, co pierwotne.
Różne formy kultury: język, mit, sztuka czy nauka są produktami różnego rodzaju sposobów powiązania ze sobą percepcji i znaczenia. Filozofia form symbolicznym jest, więc typologią rozmaitego rodzaju syntez, które możemy odnaleźć u źródeł różnych obszarów kultury.
Cassirer wyróżnia trzy podstawowe typy relacji pomiędzy zmysłowym znakiem a jego treścią znaczeniową: wyrażania, przedstawiania i czystego znaczenia. Najbardziej oczywistą i najbardziej zrozumiała dla myślenia potocznego jest funkcja przedstawiania, realizuje się ona w języku, w którym słowo w swej zmysłowej postaci różni się od reprezentowanego przez siebie sensu. Z funkcja wyrażania mamy do czynienia w micie i sztuce, a z funkcją czystego znaczenia, w której zmysłowy nośnik występuje jedynie jako narzędzie dla treści zawartej w znakach i powiązaniach pomiędzy nimi - w nauce.
Język i inne formy symboliczne „budują mosty” pomiędzy poszczególnymi indywidualnościami. Ludzie mogą porozumiewać się ze sobą jedynie dzięki medium, jakie stanowi język. Język odpowiada temu, co nazywamy potocznym obrazem świata, pojęciem rzeczy i właściwości znajdują powszechne zastosowanie w życiu codziennym. Inne są obrazy świata właściwe świadomości mitycznej, a jeszcze inne - naukowej. W myśleniu mitycznym słowo nie funkcjonuje jako nazwa rzeczy, lecz zyskuję rangę rzeczy samej. Nie ma tu miejsca na rozróżnienie rzeczywistości i pozoru ani całości i części. Cassirer uznaje naukę za najwyższe i najbardziej charakterystyczne osiągnięcie naszej kultury. Doszedł jednak do wniosku, że należy zachować wierność starej zasadzie pitagorejczyków, zgodnie, z którą przyroda jest w swej istocie liczba i harmonią.
Choć świat mitu jest światem najbardziej pierwotnym i najbliższym emocjonalnej naturze człowieka, ą świat języka jest światem najbardziej podstawowym w tym sensie, że stanowi warunek możliwości porozumiewania się ludzi miedzy sobą, to świat nauki można uznać za najdoskonalszy, w nim, bowiem najpełniej dochodzi do głosu twórcza moc ludzkiego ducha, polegająca na zdolności konstruowania światów o charakterze idealnym.
PODSUMOWANIE:
Cassirer: neokantysta marburski
W swoim „Eseju o człowieku” pisał, że kluczem do natury człowieka jest SYMBOL - polemika z naturalizmem.
Człowiek żyje jakby w innym wymiarze rzeczywistości, na który składają się: język, mit, sztuka i religia - są to nici, z których tkana jest symboliczna siec ludzkiego doświadczenia (nie potrafimy odnieść się do rzeczywistości bezpośrednio, tylko za pomocą symboli)
Świat, który poznajemy, to świat fenomenalny; istnieją pewne ramy, przez które uchwytujemy rzeczywistość - to wszystko jest w czasoprzestrzeni.
Czas oraz przestrzeń to elementy naszego aparatu poznawczego, formy naszej zmysłowości.
Relacje człowiek świat: istnieje siec symboliczna, która się rozwija, ale zarazem coraz bardziej oddala nas od rzeczywistości. Komunikujemy się sami ze sobą. Człowiek nie jest w stanie poznać niczego w sposób naturalny. Nie żyjemy w świecie nieubłaganych faktów, raczej wśród wyimaginowanych lęków, złudzeń, rozczarowań i potrzeb.
Człowieka przerażają wyobrażenia na temat śmierci(polemika z definicją homo sapiens). Równolegle z językiem pojęciowym istnieje język uczuciowy, wyrażający emocje.
Rozum jest zbyt wąskim terminem: nie może objąć wszystkich form kulturowego życia człowieka.
Rozwój kultury: rozwój świata symbolicznego. Nauka nie dociera do rzeczywistości - również posługuje się symbolami - to badanie symboliczne (narzędzie opisu rzeczywistości)
Poprzez kulturę człowiek przekracza sferę natury
Fundamentalna potrzeba zjednoczenia się z naturą, uwolnienia od kulturowych ograniczeń, rozpłynięcia w nurtach uniwersalnego życia.
Animal symbolicum; zwierzę tworzące symbole. Działalność człowieka to tworzenie symboli. Odrzucenie definiowania człowieczeństwa poprzez pojęcia metafizyczne i esencjalistyczne. Dynamiczna, nie statyczna, koncepcja człowieka. Człowiek jest takim jakim się stworzy: