Wychowanie i jego właściwości. Różne koncepcje wychowania.

Definicja pedagogiczna A. Guryckiej - wychowanie to dynamiczny, złożony układ oddziaływań społecznych, pośrednich i bezpośrednich, wywołujących zmiany w osobowości człowieka tym oddziaływaniom poddawanego. Są to zmiany społeczne postulowane i akceptowane.

Właściwości wychowania (cechy konstytutywne):

Akomodacja - przystosowanie jednostek bądź grup do zaistniałych warunków i wymagań społecznych.

Aproksymacja -przybliżone jednostkom ich możliwości oraz formy zachowań, które przyjmują postać określonych powinności, jakich dopełnić powinien człowiek przynależący do określonej społeczności; ukazywanie tego co dobre i tego co złe, by dać człowiekowi wybór.

Indoktrynacja - systematyczny i zorganizowany wpływ na poglądy i przekonania jednostki bądź grup.

Wychowanie a inne procesy i zjawiska społeczne (socjalizacja, edukacja, nauczanie - uczenie się, kształcenia, opieka). Wychowanie, a samowychowanie.

Socjalizacja w szerokim ujęciu - przygotowanie do życia w społeczeństwie przez uczestnictwo w grupach społecznych i ich kulturze..

Jednostka przechodzi socjalizację:

• pierwotną, - „którą jednostka przechodzi w dzieciństwie i z której pomocą staje się członkiem społeczeństwa.”

• wtórną, którą stanowi - „każdy następny proces, który wprowadza jednostkę, mającą już za sobą socjalizację pierwotną, w nowy sektor obiektywnego świata jego społeczeństwa”.

Socjalizacja ≈ wychowania w szerokim znaczeniu. Jest ona powiązana z akomodacją i aproksymacją.

Jest ona przez całe życie.

Jak się ma do wychowania? - socjalizacja jest wcześniej, a wychowanie zaczyna się, kiedy człowiek potrafi mówić (2-3 rok życia)

WYCHOWANIE:

• w najszerszym treściowo-zakresowym ujęciu

• akomodacja

• aproksymacja

• indoktrynacja

• w znaczeniu szerokim

• wychowanie ≈ edukacja

• wychowanie ≈ socjalizacja.

Wychowanie - część edukacji, bardzo bliskie, ale nie jest to samo, wychowanie dotyczy sfery emocjonalno-wolicjonalnej.

Edukacja wg Kwiecińskiego - „ogół wpływów na jednostki i grupy ludzkie, wpływów sprzyjających takiemu ich rozwojowi i wykorzystaniu posiadanych możliwości, aby w maksymalnym stopniu stały się świadomymi i twórczymi członkami wspólnoty społecznej, narodowej, kulturowej, globalnej oraz by stały się zdolne do aktywnej samorealizacji, niepowtarzalnej i trwałej tożsamości i odrębności.

Edukacja bliskoznaczna do pojęć aproksymacja i indoktrynacja.

Wspólne cechy dla socjalizacji i wychowania - akomodacja i aproksymacja

Wspólne cechy dla socjalizacji i edukacji - aproksymacja.

Nauczanie wg Włodarskiego - „specyficzne działania podejmowane przez jedne osoby w celu, by inni przyswoili jakieś wiadomości, podwyższyli poziom swojego wykształcenia, uzyskali pożądane osiągnięcia rozwojowe.”

Nauczanie ściśle wiąże się z uczeniem.

Odnosi się do sfery intelektualnej.

Uczenie się wg Włodarskiego w wąskim ujęciu - bywa ograniczone do świadomego i zamierzonego zdobywania wiadomości i umiejętności.”

Kształcenie wg Półturzyckiego - nauczanie i uczenie się współ z wychowaniem towarzyszącym tym procesom.

Wyróżnia się:

kształcenie ogólne i kształcenie zawodowe

Wychowanie i opieka to pojęcia bliskoznaczne, których zakresy się wzajemnie uzupełniają, przenikają i wzbogacają.

Opieka to organizowanie, tworzenie warunków, zapewnienie środków i pomocy psychicznej.

Zapewnienie bezpieczeństwa, dostępu do potrzeb fizycznych

Opiekę podejmuje się ze względu na potrzeby jednostki, a wychowanie ze względu na społecznie uznawany normatywny ideał. Zarówno w opiece, jak i wychowaniu realizacja zadań jest skuteczniejsza, gdy występuje współdziałanie wychowanka-podopiecznego z wychowawcą-opiekunem.

Opieka po części łączy się z edukacją i wychowaniem i socjalizacją, a częściowo wykracza poza nią.

Życie bez wychowania - alternatywa dla ujęć tradycyjnych

Antypedagogika - nurt współczesnej pedagogiki antyautorytarnej, której dewizą jest wspierać, a nie wychowywać, demaskując represyjny charakter dotychczasowego systemu edukacji; odrzuca wychowanie rozumienie jako świadomy proces formacyjny, podporządkowujący dziecko autorytetowi osoby dorosłej; akcentuje godność dziecka oraz jego prawo do samostanowienia we wszystkich obszarach życia, a relacje dorosłych z wychowankami opiera na dialogu partnerskim.

W świetle antypedagogiki każdy człowiek odpowiada za swoje życie i od chwili narodzin posiada zdolność decydowania o sobie. Dorosły ma być lojalnym towarzyszem i przyjacielem dziecka, udzielać mu wsparcia zgodnego z jego potrzebami i pragnieniami, bezwarunkowo akceptować tożsamość dziecka, szanować jego suwerenność. Owa przyjaźń z dzieckiem, o której często mówią antypedagodzy, ma się opierać na trzech filarach:

• twierdzeniach antypedagogiki;

• ruchu praw dziecka, którego gł. Celem jest ich równouprawnienie;

• psychodynamice, stanowiącej emocjonalny aspekt nowej relacji: dorosły-dziecko.

Antypedagogika odrzuca koncepcję człowieka, w której funkcjonują takie pojęcia jak: wychowanie, odpowiedzialność dorosłych za rozwój dzieci.

Wyróżnia się nurty:

• rewolucyjno-kontestacyjny - dziecko postrzegane jest jako suwerenny podmiot o własnej, niewymienialnej osobowości, posiadającej specyficzny sposób obcowania ze swoim otoczeniem, decydujące i stanowiące o własnym rozwoju i najlepiej wiedzące, co jest mu potrzebne do rozwoju;

• radykalnie emancypacyjny - idea równouprawnienia dzieci i dorosłych, będąca podstawową płaszczyzną zagwarantowania dzieciom poszanowania ich godności i stworzenia im wolnej przestrzeni dla rozwoju.

• romantyczno-idealistyczny - obraz człowieka jako bytu osobowego, sprawującego władzę w stosunku do samego siebie, jaką jest samoposiadanie i samostanowienie, rezygnuje z procesu kierowania i sterowania ludzkimi zachowaniami. Umożliwienie każdej osobie budzenie się jej ukrytych, ogromnych potencjałów rozwojowych w ramach wolności uczenia się

Istota i klasyfikacje celów wychowania. Układ taksonomiczny. Operacjonalizacja celów.

Cel - to kres, punkt, do którego jest skierowane jakieś działanie, punkt centralny jakiejś akcji; to także zdarzenie zamierzone przez sprawcę.

Źródła celów:

• Z własnego doświadczenia, będzie ono pomocne, bo już wiemy czego oczekujemy od wychowanka.

• Kultura, tradycje, normy moralne, prawne, obyczaje

• Obserwacja zachowań dzieci - doprowadzające nas do określonych celów, sprecyzowanych potrzeb.

• Świat wartości, doświadcza się co jest złe, a co jest dobre, wartością jest życie, rodzina, sprawiedliwość, tolerancja, godność człowieka.

Grupy celów wg A. Guryckiej:

• Cele kreatywne - tworzyć postawy, których nie było; tworzyć do początku: wywołać, ukształtować

• Cele optymalizujące - kształtować to co już jest; doskonalić coś wartościowego, zwiększyć, wzmóc.

• Cele minimalizujące - coś osłabić, ograniczyć - jakieś postawy, ciężka praca

• Cele korekcyjne - z negatywnej postawy na pozytywną, zmienić.

Cele wg R. Ceasena:

• Cele ostateczne - odnoszą się do wielkich zmian i nadziei, wywodzące się z wizji przyszłości i najwyższych aspiracji

• Cele pośrednie - odnoszą się do aspiracji mniej ogólnych, które kierują się wysiłkiem na jednym lub kilku poziomach systemu oświatowego

• Zadania edukacyjne - odnoszące się do konkretnych zadań, jakie przypadają procesom uczenia się.

Obróbka celów:

• Taksonomizacja pewne uporządkowanie celów (hierarchiczne klasyfikacja celów)Są dwa poziomy i cztery kategorie:

I Działania

A. Uczestnictwo w działaniu np. uczeń czyta interesującą go lekturę

B. Podejmowanie działania np. jak A, ale czasem spontanicznie sięga po dodatkowe opracowania

II Postawy

C. Nastawienie na działanie np. jak B, przy czym porusza dany temat z rówieśnikami D. System działań np. jak C, uczeń poszerza wiedze z danej dziedziny i wiąże z nią swoje plany życiowe.

Hierarchizacja - uogólnienie, przechodzenie od szczegółu do ogółu

• Operacjonalizacja - przechodzenie od ogółu do szczegółu. Jest najwyższa w wychowaniu.

Procedura operacjonalizacji celów za B. Niemierko - cele pracy edukacyjnej:

ETAPY

1. Zapisanie celu w postaci ogólnej

2. Intuicyjny obraz ucznia osiągającego cel

3. Luźne zapisy celów operacyjnych

4. Selekcja luźnych zapisów

5. Klasyfikacja luźnych zapisów

6. Sformułowanie celów operacyjnych

7. Sprawdzenie celów operacyjnych

8. Ewentualne powtórzenie etapów 2-7

TECHNIKI POMOCNICZE

1. Wyobrażanie populacji wzorcowej - jest myślowym odwołaniem się do własnych doświadczeń z ludźmi, którzy dany cel ogólny w pełni osiągnęli. Zbieramy ich w wyobraźni w grupę społeczną. (zastanawiamy się: Co wspólnego maja? Czym różnią się od innych?)

2. Burza mózgów - wszyscy uczestnicy podają pomysły na rozwiązywanie problemu, a wartościowanie tych pomysłów jest odroczone.

3. Próba inscenizacji - wykonanie czynności stanowiącej osiągnięcie celu operacyjnego. Wystarczy czynność uproszczona lub jej objaśnienie. Jeśli inscenizacja jest niemożliwa bądź nietrafna to zapis celu powinien być zmieniony.

4. Wykorzystanie taksonomii celów kształcenia - klasyfikacja luźnych zapisów wg dziedzin i kategorii. Dyskusja zmierza do określenia natury każdego celu.

5. Próba komunikacji - ułożenie luźnych zapisów celów operacyjnych w logiczny ciąg i odczytanie komuś z zewnątrz

6. Egzamin pomyślny (techniki os A-F) - wyobrażenie grupy i podzielenie uczniów na tych co osiągnęli cel operacyjny i tych co tego celu nie osiągnęli.

Np. Wynika z dobra np.

Przyjaźń

Zaufanie koleżeństwo sympatia

Uczciwy życzliwość pogodny

Lojalny pomocny komunikatywny

Szczery uprzejmy

Proces wychowania i sytuacje wychowawcze. Istota procesu wychowania, jego właściwości. Struktura procesu. Sytuacje wychowawcze ich istota i struktura. Tworzenie czy przekształcanie sytuacji. Obiektywny i subiektywny obraz sytuacji wychowawczych.

Proces wychowania wg A. Guryckiej:

• To intencjonalne wywieranie wpływu na rzecz określonego celu

• To dwukierunkowo przebiegający stosunek wychowawczy (interakcja wychowawcza)

• To układ zorganizowanych sytuacji wychowawczych mających na celu dostarczanie wychowankowi doświadczeń koniecznych do uzyskania zamierzonej, względnie trwałej zmiany w jego osobowości.

Struktura procesu wychowania coś, co buduje proces wychowania, wszystko musi być ze sobą powiązane.

A Gurycka wyróżnia 2 struktury tego procesu: ogólną i właściwą:

W ogólnej wyróżnia:

• Wychowawcę

• Wychowanka

• Wpływ wychowawcy

W właściwej:

• Planowany cel wychowawcy - stanowi cząstkę cech celu bardziej ogólnego, którym jest całościowy projekt osobowościowy

• Sytuacje wychowawcze - to układ rzeczy, ludzi oraz zadań związanych z jednostką miejsca i czasu, organizowane w celu zrealizowania założonego projektu osobowości wychowanka przez wychowawcę

• Doświadczenie z kolei to ślad pozostawiony po przeżyciu będący warunkiem dalszych przeżyć czy zachowań

• Efekt procesu - to kształtująca się lub ukształtowana właściwość osobnika

B

A C

D

1. planowany cel wychowawczy

2. sytuacja wychowawcza

3. efekt procesu wychowania

4. doświadczenie

Powyższa czteroczynnikowa struktura procesu wychowania koncentruje się z jednej strony na dynamice doświadczeń człowieka, stanowiących podstawę kształtowania się nowych cech (subiektywna strona procesu wychowania), z drugiej strony zaś na tym wszystkim, co czyni się dla osiągnięcia określonego celu wychowawczego (obiektywna strona procesu wychowania).

W ujęciu socjologicznym wyróżnia się w strukturze procesu wychowawczego 3 elementy:

stosunek wychowawczy - stosunek społeczny zachodzący pomiędzy indywidualnym wychowankiem a którąkolwiek z osób lub grup świadomie zdążających do urobienia go wg pewnego wzoru. Stosunek wychowawczy zawiera 4 elementy:

• dwa człony stosunków

• obowiązki członków

• łącznik społeczny między członkami

• powinność członków

wpływy wychowawcze - to wszystkie osoby i grupy, które mniej lub więcej trwale i skutecznie, bezpośrednio lub za pomocnictwem pomocników wychowawczych kierują rozwojem osobnika.

przebieg procesu wychowawczego - wiąże się z uspołecznieniem jednostki poprzez włączenie jej w coraz liczniejsze lub bardziej zróżnicowane pod względem wpływów wychowawczych grupy społeczne oraz wchodzenie w charakterystyczne dla tych grup role społeczne.

Wg J. Górniewicza: W strukturze procesu wychowawczego wyróżniamy:

• Warstwę aksjologiczną - to ideały i cele wychowawcze

• Warstwę operacyjną - formy metody i środki wychowania

Wg A. W. Janke

• aspekt osobowy - osoby uczestniczące w procesie wychowania

• aspekt przedmiotowy - relacje między uczestnikami

• aspekt teologiczno-etyczny - intencje jakie im przyświecają

• aspekt aksjologiczny - wartości w imię których akceptowane i realizowane są owe intencje

• aspekt prakseologiczno-organizacyjny - formy urzeczywistnienia treści wychowawczych

• aspekt prakseologiczno-pedagogiczny - stosowane metody, techniki, strategie i style

• aspekt psychospołeczny - procesy zmianotwórcze wyznaczające przebieg procesu wychowawczego

• aspekt teologiczno-finalny -okres w jakim wychowawca i wychowanek powinni trwać by osiągnąć zamierzone cele.

Nie wiadomo po jakim czasie osiągniemy cel. Stąd nie wiemy ile tych sytuacji nastąpi. Każda sytuacja powinna dostarczać doświadczeń, potem osiągamy ten cel w postaci lepszego wartościowego wychowanka.

W każdej sytuacji wychowawczej dokonuje się różne metody i formy, techniki i środki. To doprowadza do doświadczenia.

Sytuacje wychowawcze w A. Guryckiej - to układ rzeczy, ludzi oraz zadań związanych jednością czasu i miejsca, organizowane w celu zrealizowania założonego projektu osobowości wychowanka przez wychowawcę. Gurycka wyróżnia w każdej sytuacji wychowania dwie strony:

• obiektywna (przedmiotowa) - składa się na nią wszystko to co jest w niej obserwowalne i co daje się bezpośrednio modelować. Do czynników obiektywnych zalicza się: wychowawcę, wychowanka, grupę, zadanie. Można wyróżnić 9 obiektywnych sytuacji wychowawczych:

1. interakcja pełna bezpośrednia -

wychowawca-wychowanek

2. interakcja pełna pośrednia -

wychowawca grupa wychowanek

wychowawca zadanie wychowanek

wychowawca zadanie grupa wychowanek

3. interakcja niepełna, pośrednia

wychowawca grupa

grupa wychowanek (wychowawca nie uczestniczy w sytuacji)

grupa zadanie wychowanek

zadanie grupa (zadanie pochodzi od nie uczestniczącego wychowawcy, wychowanek jest elementem grupy)

zadania wychowanek

• subiektywna (podmiotowa) - jest funkcją sytuacji obiektywnej wyreżyserowanej przez wychowawcę oraz jej odbiór przez wychowanka. Jeśli wychowanków jest kilku to ta sama sytuacja jest odbierana na kilka rożnych sposobów. Zależy ona nie tylko od sytuacji obiektywnej, ale również od poprzednich doświadczeń wychowanka w podobnych sytuacjach, od samego wychowawcy, od stanu psychofizycznego ucznia.

Wychowawca i wychowanek jako podmioty wychowania. Relacje między podmiotami wychowania. Ukryte programy działania. Strategie postępowania.

Wychowawca opiekuje się podopiecznymi, wychowuje, organizator działań wychowawczych, który wchodzi w kontakt z wychowankiem (wg J. Dawida)

Wychowawca i wychowanek są razem, tworzą obraz w którym dochodzi do relacji między nimi w wychowaniu.

Nauczyciel kieruje działaniem wychowawczym, nadaje kierunek całej pracy.

Wychowanek jest odbiorcą treści, ale też nadawcą pewnych komunikatów kierowanych do nauczyciela. To najczęściej młody człowiek i zwykle relacja jest oparta na stosunku formalnym, która ich łączy.

Te dwie postaci to podmioty w wychowaniu równoprawny partner w relacjach. Osoby są autonomiczne, ich powinnością jest ponoszenie odpowiedzialności za czyny potwierdzanie swojego istnienia w świecie. Wychowawca i wychowanek są równymi partnerami w sytuacji wychowawczej.

W jaki sposób postępują wychowawca i wychowanek?

Style w wychowaniu - postawy, które się przyjmuje w relacji z wychowankiem:

Nauczyciela do ucznia

• styl autokratyczny: wychowawca dominuje, narzuca style, metody kierowania. Wymusza posłuszeństwo, ktoś kto będzie starał się opierać wszystko na zasadzie przymusu. Nie dopuszcza by ktoś podważał jego zdanie. Traktuje wychowanka jak przedmiot, który powinien respektować jego polecenia. W wychowaniu: kierowanie, presja, wymuszanie

• styl liberalny - wszystko mu jedno, co się dzieje, nie będzie integrować, jest obecny tylko fizycznie

• styl demokratyczny - traktowanie wychowanka na równi z sobą, partnerstwo współdziałanie, współdecydowanie, współodpowiedzialność przyjęcie porządku norm, wszyscy są za, jego przestrzeganie, odpowiedzialność, dialog, porozumienie.

Strategie postępowania wg Woodsa:

• Socjalizacja - zabieg zmierzający do tego, żeby uczniowie zaakceptowali wzory lansowane przez szkołę.

• Dominacja - polega na robieniu użytku z faktu, że nauczyciele są zwykle od uczniów więksi, silniejsi, mądrzejsi. W ramach tej strategii jedną z technik może być wyeksponowanie ucznia ze złośliwym komentarzem tak by doprowadzi go do zmieszania w celu podkreślenia swej nauczycielskiej władzy, albo z przekonania, że zawstydzenie ma walory wychowawcze i zwiększy motywację do pracy.

• Negocjacje - nauczyciel w zamian za dobre sprawowanie i pracy przez ucznia oferuje im np. przymknięcie oka na jakieś reguły

• Nieobecność i wycofanie się - usuwanie się z pola konfliktu, nauczyciel wychodzi z zajęć i prosi uczniów by sami je rozwiązali. Rozpoczynanie i kończenie zajęć przed czasem.

• Rytuał i rutyna - dyktowanie notatek, sprawdzanie listy obecności.

• Terapia zajęciowa - polega na wykonywaniu czegoś bez względu na to czy ma to jakiś sens czy też nie. W ramach tej strategii przetrwania nauczyciel wymyśla coś aby uczniów czymś zająć.

• Moralizowanie - uzasadnienie i usprawiedliwienie wszystkich wyróżnionych powyżej nauczycieli strategii przetrwania np. terapie zajęciowe, nauczyciel usprawiedliwia konieczność wychowania przez pracę.

Ucznia do nauczyciela

• Strategia dobrego wojaka Szwejka - jest strategią tych ludzi, nad którymi ciąży władza, z którą z jednej strony nie mogą dać sobie rady z drugiej zaś nie są w stanie jej obalić, w przypadku uczniów wychowanków chodzi o umiejętność dawania sobie rady ze znacznie silniejszą władzą nauczycielską .

• Strategia poszukiwania specjalnych względów poprzez przybliżenie się jak najbardziej do nauczycieli i zachowanie się tak by spowodować przychylne ustosunkowanie się nauczycieli. Np. płaszczenie się

• Strategia „starać się nie podpaść nauczycielowi” - czyli uczeń pokazuje nauczycielowi taką twarz, słowa, gesty, czyny jakie on lubi, tym samym ukrywając te których on nie lubi.

• Strategia wycofywania - umiejętność życia w szkole na byciu biernym i przygotowanym do reguł regulaminów, rutyny bez względu na to czy je się rozumie czy nie.

• Wyspecjalizowane strategie udzielania odpowiedzi na pytania nauczycieli - pytany nie interesuje się treścią, ale sposobem znalezienia czegoś, co pozwoliłoby w miarę szybko zorientować się, jakiej odpowiedzi nauczyciel oczekuje, wyróżnia się tu: zgadywanie, unikanie odpowiedzi, odpowiadanie cicho i niewyraźnie

• Strategia adaptacji do sytuacji szkolnej - zaakceptowanie tego jak jest bez prób zmieniania

Ukryte programy: przyjmując cele nie do końca informujemy wychowanka o nich ale dążymy do tego by postępował tak jak my sobie tego życzymy, nawet podstępnymi drogami.

Koncepcje metod wychowania. Klasyfikacja i charakterystyka. Kryteria doboru metod i technik.

Metoda - sposób postępowania stosowany świadomie, konsekwentnie, zespół czynności i środków użytych do osiągnięcia celu. Wyróżnia się metody:

Bezpośrednie - ich istota polega na takim oddziaływaniu wychowawczym, którym wychowawca posługuje się osobiście, bezpośrednio oraz natychmiast w zaistniałej sytuacji. Ten rodzaj działania ma gwarantować uzyskanie natychmiastowego pożądanego przez wychowawcę efektu. Takich efektów oczekuje się w wyniku stosowania nagród i kar.

Nagradzanie - pobudzanie, utrwalenie oraz zmienienie zachowania za pomocą odpowiednio dobranych bodźców. Zadaniem ich jest stymulowanie wychowanka przez wychowawcę do aktywności zgodnej z założonym celem, a więc w pożądanym kierunku.

Karanie - wychowawca wprowadza go celowo, aby wyeliminować zachowanie niezgodne ze swoimi oczekiwaniami. Ta metoda hamuje pewne skłonności ucznia.

Pośrednie - działania dotyczą wyłącznie wychowanka, ale docierają do niego w sposób wyogólniony - okrężną drogą. Mamy do czynienia z działaniami skierowanymi na grupę społeczną, czy zespół wychowawczy.

Podporządkowania-narzucania - kształtowanie dynamiki zespołu, aby dziecko włączone do tego zespołu, automatycznie podporządkowało się wszelkim narzuconym działaniom. Tak dzieje się gdy jednostka uznaje grupę jako punkt odniesienia dla samej siebie i steruje swoim postępowaniem na skutek narzuconych wpływów grupy. Ten rodzaj metod oddziaływania wychowanków może prowadzić do fałszywej oceny potrzeb wychowawczych tkwiących w jednostce. Jednakże w momencie pełnej akceptacji przez wychowanka norm regulujących zachowanie wewnątrz zespołu, metoda działania wychowawczego skierowana na grupę bądź jednostkę poprzez grupę może okazać się działaniem skutecznym.

Informacyjno-perswazyjne - warunkiem zaistnienia tych metod jest zdolność poznawania rzeczywistości na drodze komunikatu językowego. W warunkach codziennych kontaktów formalnych czy nieformalnych cenne staje się działanie oparte na wzajemnych słownych relacjach pomiędzy podmiotami wychowania. Zadanie działania opartego na przekazach słownych, jest zmiana postępowania wychowanka za pośrednictwem treści komunikatów pochodzących od wychowawcy. Perswazja musi spełniać warunki:

Nie może być wyłącznie werbalizmem

Nie może posiadać cech moralizatorstwa

Nie może być następstwem impulsu

Modelowanie wzorcowania - modelem może zostać każda przypadkowo poznana osoba odpowiadająca oczekiwaniom wychowawcy, w przypadku dzieci przedszkolnych - zwierzątko czy postać z bajki. Wzorem może stać się dziecko. Oddziaływaniu wychowawczemu na podmiot szczególnie sprzyjają imponujące własności modela: powodzenie, czy prestiż jakim się cieszy. Jeśli te cechy zostaną wzbogacone związkiem emocjonalnym podmiotu z modelem, wychowawca staje przed możliwością wykorzystania naturalnej dążności do naśladowania czy odtwarzania zaobserwowanych cech. Może w ten sposób kształtować odpowiednie postawy, zachowania i przekonania.

Prowokująco-motywujące - odwołują się do procesów myślowych, poprzez motywowanie do określonej aktywności. Kszt6ałtowanie odpowiednich zachowań staje się możliwe dzięki motywacji do bezpośrednich działań czy przemyśleń. Możliwości takie stworzyć może wychowawca poprzez stawianie przed wychowankiem odpowiednio dobranych zadań. Te działania zmierzają do samodzielnego rozwiązywania problemów wynikłych z określonych sytuacji. Wychowawca musi pamiętać o takim organizowaniu sytuacji wychowawczej, aby problem została na tyle wyraźnie określony przez możliwość jego rozwiązania, żeby efektem mogło być świadome podjęcie przez wychowanka decyzji określających jego zachowanie.

Metoda „bez porażek”

• rozpoznawanie i nazwanie konfliktu

• rozwinięcie możliwości rozwiązań

• krytyczna ocena propozycji rozwiązań

• decyzje na najlepsze rozwiązanie

• wykonanie powziętych decyzji

• późniejszą ocenę krytyczną

Technika wychowania - praktyczna czynność nauczyciela, rozplanowana i umiejscowiona w procesie wychowania, zgodnie z przyjętą metodą postępowania.

Klasyfikacja technik:

• werbalne:

• burza mózgów

• sondaż opinii o uczniach

• decyzji grupowej

• swobodnych tekstów

• trening spotkaniowy

• niewerbalne

• socjodamatyczna

• relaksacyjna

• ekspozycji plastycznej

• muzyko terapeutyczna

• zabawa w teatr

• dyrektywne

• bezpośrednie oddziaływanie wychowawcze

• niedyrektywne

• pośrednie oddziaływanie wychowawcze

• indywidualne

• związane z oddziaływanie doraźnym

• modyfikacja zachowań

• terapia behawioralna

• grupowe

• działalność poznawcza

• usługowo-opiekuńcza

• zabawowo-rozrywkowa

• aktywność recepcyjna i twórcza

Technika „burza mózgów” - analogiczna do metody bez porażek, która umożliwia samodzielne podejmowanie decyzji i wybór rozwiązania w zakresie przyjmowania określonych postaw, a więc samorealizacji.

Skuteczność wszystkich wyróżnionych technik zależy od:

• postawy nauczyciela,

• umiejętności psychospołecznych nauczyciela,

• racjonalnego organizowania działań uczniów,

• poznania uczniów

• aktywizowanie uczniów w konkretnej działaności

• samoocena i samokontrola nauczyciela

• liczenie z potrzebami psychospołecznymi uczniów

Dziecko-wychowanek- zagrożenie rozwoju i wychowania. Trudności wychowawcze przemoc w wychowaniu.

Trudności wychowawcze - to uporczywe przejawy zachowania się dziecka będące wynikiem jego konfliktu z otoczeniem społecznym.

Trudności sprawiają dzieci, które nie mogą przystosować się do środowiska społecznego.

Klasyfikacja trudności

Wg L. Bandury:

• Trudności sprawiane przez dzieci o przewadze procesów pobudzania

• Trudności sprawiane przez dzieci o przewadze procesów hamowania

Wg H. Spionek:

• Dzieci szczególnie łatwe do prowadzenia wychowawczego

• Dzieci dość łatwe do prowadzenia wychowawczego

• Dzieci przeciętne ze względu na stopień trudności jakie sprawiają

• Dzieci dość trudne do prowadzenia wychowawczego

• Dzieci bardzo trudne do prowadzenia wychowawczego

Wg H. Izdebskiej:

• Trudności wynikające z zaniedbań wychowawczy oraz negatywnych oddziaływań środowiska rodzinnego

• Trudności związane z niepowodzeniami szkolnymi dzieci i młodzieży

• Trudności spowodowane błędami wychowawczymi, głównie w środowisku rodzinnym

• Trudności wynikające z nieprawidłowego funkcjonowania rodziny

• Trudności związane psychofizycznym rozwojem dziecka (choroby, zaburzenia emocjonalne)

• Trudności wzrostu

• Trudności wyłaniające się w kontekście rozbieżności dążeń, oczekiwań i ambicji rodziców oraz dążeń i zainteresowania dzieci.

Typologia trudności:

Wg H. Eysenck

• Dzieci ekstrwertywne - skłonne do ucieczek i bójek, krnąbrne, kłamliwe, gwałtowne

• Dzieci introwertywne - bardzo wrażliwe, popadające w depresje, zamknięte w sobie, nieśmiałe

Przyczyny trudności wychowawczych

• Czynniki ekonomiczno społeczne np. alkoholizm, brak perspektyw

• Czynniki biologiczno psychologiczne np. zaburzenia rozwoju osobowości, okres dorastania, brak zrozumienia przez dorosłych

• Czynniki pedagogiczne np. niekonsekwentne postępowanie rodziców, autokratyczny styl wychowania

Przejawy trudności wychowawczych

• Zachowania agresywne

• Kłamliwość, nadpobudliwość psychoruchowa

• Zahamowanie, lękliwość

• Złośliwość w stosunku do otoczenia

• Trudności w pozyskiwaniu przyjaciół

• Zmienność nastrojów

Sposoby zapobiegania trudności wychowawczych

• Stwarzanie określonych systemów wychowawczych - uwzględniając potrzeby uczniów trudnych

• Właściwie organizowana działalność pedagogiczna

• Liczenie się z zainteresowaniami uczniów trudnych, dostarczanie im wzorów postępowań

Zagrożenia w wychowaniu

• Dewiacje wychowania

Dewiacje nieszkodliwe (oryginalność, inność celów)

Dewiacje szkodliwe (totalitaryzm wychowawczy, wychowanie przestępcze)

• Pseudowychowanie

Wychowanie nieadekwatne - nieprzystosowanie podejmowania działań wychowawczych do danego momentu kulturowego, nie rozpoznanie potrzeb wychowanka

Wychowanie fikcyjne - działanie podmiotu wychowującego nie jest tożsame z doznawaniem podmiotu wychowywanego

Wychowanie wyobcowane - to co wytwarza podmiot staje się obce, wychowanie nie ma sensu dla wychowującego.

Wychowanie zakładające - przymuszanie, wpływanie na wychowanka, wykorzystując rozmaite układy zależności.

Przemoc - świadome i zamierzone zachowania o charakterze drastycznym i skrajnym o widocznych bezpośrednich następstwach fizycznych i psychicznych.

Przemoc bierze się z natury ludzkiej w każdym z nas tkwi dążność do dominacji jednych nad drugimi.

Przemoc w rodzinie - przemoc fizyczna, zaniedbywanie dziecka, seksualne wykorzystywanie dzieci

Przemoc w szkole - przymus uczęszczania do niej do pewnego wieku, przymus siedzenia w ławce, przymus podporządkowania myślenia sztywnemu systemowi lekcji i przerw. Przymusy te egzekwuje się często przemocą fizyczną i psychiczną.

Przemoc w instytucjach oświatowo wychowawczych - zaniedbywanie dziecka- przemoc seksualna

Rodzaje przemocy wobec dziecka:

• Bezpośrednia - odnosząca się do spostrzeżeń i odczuć osoby, która przemocy doznaje

• Symboliczna - narzucanie wzorów i symboli kulturowych

• Strukturalna - zawierająca się w świadomości społecznej np. klapsy na ulicy

• Gorąca - agresja ukierunkowana jest na słabszego

• Chłodna - działanie z premedytacją dla osiągnięcia jakiegoś celu.

Błędy wychowawcze wobec Łurzyckiej:

• Błędy zimne - nastawienie ujemne wobec dziecka, brak akceptacji

• Błędy ciepłe - rozpieszczanie, ułatwianie wykonywanej pracy, wyręczanie, brak konsekwencji w działaniu w skutek tego dziecko będzie bierne, pojawi się postawa roszczeniowa, czego0 skutkiem będą trudności wychowania.

Etyczno-deontologiczne aspekty działalności wychowawczej. Powinności nauczyciela wychowawcy.

Deontologia - nauka o powinnościach zawodowych.

Powinność - nasze wewnętrzne poczucie do tego, co chcemy zrobić, cel który sami sobie określamy.

Obowiązki - cel narzucony, nie wywiązanie się z obowiązków rodzi konsekwencje.

Etyka - model określonych wartości, wzorów zachowań i działań, kryteriów oceny, przedmiotem którego są wzajemne stosunki między nauczycielami, a uczniami, samymi nauczycielami.

Trzy struktury etyki

• Aksjologiczna (wychowanie człowieka mądrego, prawdomówność i odpowiedzialność, sprawiedliwość, wyrozumiałość, godność zawodowa, perfekcjonalizm zawodowy, cierpliwość )

• Deontologiczna (nakaz wychowania człowieka mądrego, nakaz lojalności, zakaz utraty zaufania do ucznia, nakaz sprawiedliwości, prawdomówności, nakaz lojalności nauczyciela do ucznia)

• Aretologiczna (nauczyciel chcąc wychować człowieka mądrego musi sam przede wszystkim nim być, zatem musi znać i rozumieć naszą tradycje kulturową, dysponować przemyślaną wiedzą o wartościach, jak również odpowiednim doświadczeniem w rozstrzyganiu konfliktów moralnych, kultywować cnoty moralne tj. odpowiedzialność poczucie sprawiedliwości wyrozumiałość poczucie lojalności w stosunku do wychowanków.)

1

E

S

W

---