Postanowienie
z dnia 9 marca 2005 r.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie
I GSK 359/2005
Skarga o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego jest objęta tzw. przymusem adwokackim (art. 276 w związku z art. 175 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Niedopełnienie tego wymagania powoduje odrzucenie skargi na podstawie art. 58 § 1 pkt 6 w związku z art. 193 i art. 276 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
ONSAiWSA 2005/5/98
156699
Dz.U.02.153.1270: art. 276
Sędzia NSA: Małgorzata Korycińska.
Naczelny Sąd Administracyjny odrzucił na podstawie art. 58 § 1 pkt 6 w związku z art. 276 i art. 175 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) skargę Marka Z. o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 września 2004 r. w sprawie ze skargi kasacyjnej Marka Z. od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego - Ośrodka Zamiejscowego w Rzeszowie z dnia 30 czerwca 2002 r. sygn. akt (...) w sprawie ze skargi Marka Z. i Remigiusza S. na decyzję Dyrektora Izby Celnej w Przemyślu z dnia 1 lipca 2002 r. w przedmiocie uznania zgłoszenia celnego za nieprawidłowe, a ponadto - na podstawie art. 161 § 1 pkt 3 w związku z art. 64 § 3 i art. 276 powyższej ustawy - umorzył postępowanie w przedmiocie przyznania prawa pomocy.
Wyrokiem z dnia 28 września 2004 r. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną Marka Z., sporządzoną przez jego pełnomocnika, od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego - Ośrodka Zamiejscowego w Rzeszowie. Odpis wyroku doręczono pełnomocnikowi strony skarżącej w dniu 25 października 2004 r.
W dniu 24 lutego 2005 r. Marek Z. wniósł osobiście sporządzoną skargę o wznowienie postępowania sądowego zakończonego wyrokiem NSA z dnia 28 września 2004 r., opierając żądanie na art. 271 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), cytowanej dalej w skrócie jako "P.p.s.a.". Uzasadniając żądanie Marek Z. podał, że z uzasadnienia wyroku objętego skargą wznowieniową wynika, iż jego pełnomocnik "nie zapewnił skardze kasacyjnej nawet minimum poziomu merytorycznego i formalnego", a ta okoliczność świadczy o tym, że skarżący w postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym nie był należycie reprezentowany.
Wykazując zachowanie terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania, skarżący wyjaśnił, że dopiero w lutym br. dowiedział się o tym, iż nienależyta reprezentacja wynikająca z przymusu adwokacko-radcowskiego może stanowić podstawę do żądania wznowienia postępowania.
Podnosząc zarzut nienależytej reprezentacji, ujęty jako brak profesjonalizmu ustanowionego przez stronę pełnomocnika, skarżący domagał się zmiany wyroku NSA z dnia 28 września 2004 r. przez uchylenie wyroku NSA - Ośrodka Zamiejscowego w Rzeszowie z dnia 30 czerwca 2003 r. i przekazanie temu sądowi sprawy do ponownego rozpoznania.
W skardze wznowieniowej zawarto ponadto wnioski o zwolnienie od przymusu adwokacko-radcowskiego w sporządzeniu skargi o wznowienie i zwolnienie od wpisu oraz o przyznanie prawa pomocy w sytuacji "wyznaczenia przymusu adwokacko-radcowskiego".
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga o wznowienie postępowania została oparta na podstawie art. 271 P.p.s.a., który odnosi się do przyczyn nieważności postępowania. W takiej sytuacji właściwy do wznowienia postępowania jest sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie, co wynika ze zdania pierwszego art. 275 P.p.s.a., a zatem Naczelny Sąd Administracyjny.
Właściwość Naczelnego Sądu Administracyjnego do rozpoznania skargi o wznowienie postępowania rodzi skutek określony w art. 175 P.p.s.a., co wynika z treści art. 276 tej ustawy. W myśl tego przepisu do postępowania ze skargi o wznowienie postępowania stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, jeżeli przepisy poniższe nie stanowią inaczej. Jednakże gdy do wznowienia postępowania właściwy jest Naczelny Sąd Administracyjny, stosuje się odpowiednio art. 175.
Przywołany w tym przepisie art. 175 w § 1 wprowadza przymus adwokacko-radcowski w sporządzeniu skargi kasacyjnej, w § 2 wyłącza ten przymus w stosunku do określonych w tym przepisie podmiotów, a w § 3 dopuszcza możliwość sporządzenia skargi kasacyjnej przez doradcę podatkowego w sprawach obowiązków podatkowych i przez rzecznika patentowego w sprawach własności przemysłowej.
Przeniesienie art. 175 P.p.s.a. do postępowania wznowieniowego pozostającego we właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego oznacza rozciągnięcie przymusu adwokacko-radcowskiego na sporządzenie skargi o wznowienie postępowania (z uwzględnieniem sytuacji określonych w art. 175 § 3 i wyłączeniem sytuacji wymienionych w art. 175 § 2). Ten niebudzący wątpliwości interpretacyjnych obowiązek sporządzenia skargi o wznowienie postępowania zakończonego orzeczeniem Naczelnego Sądu Administracyjnego przez adwokata bądź radcę prawnego wiąże się z zagadnieniem prawnym kluczowym dla tej sprawy, a mianowicie z konsekwencjami jego niewypełnienia. Powstaje bowiem pytanie, czy jest to usuwalny brak skargi wznowieniowej, czy też, tak jak w przypadku skargi kasacyjnej, brak nieusuwalny, powodujący odrzucenie wniosku (skargi wznowieniowej).
Analizując ten problem należy zwrócić uwagę na to, że ani przepisy działu VII (Wznowienie postępowania), ani też przepisy o postępowaniu przed sądem pierwszej instancji nie upoważniają do różnicowania skutków niedochowania przymusu radcowsko-adwokackiego w zależności od tego, czy odnosi się on do skargi kasacyjnej, czy też do skargi o wznowienie postępowania. Jedyna różnica, jaka się w tej kwestii zarysowuje, to to, że w przypadku skargi kasacyjnej podstawą jej odrzucenia jest art. 178 w zw. z art. 175 § 1 P.p.s.a., natomiast skarga o wznowienie postępowania objęta obowiązkiem jej sporządzenia przez radcę prawnego lub adwokata, a niesporządzona przez te podmioty, podlega odrzuceniu mocą art. 58 § 1 pkt 6 w zw. z art. 175 § 1 i 276 tej ustawy.
Odpowiednie stosowanie art. 175 P.p.s.a. w postępowaniu wznowieniowym pozostającym we właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego, o czym mowa w art. 276 tej ustawy, oznacza nie tylko istnienie obowiązku sporządzenia skargi o wznowienie postępowania przez podmioty wymienione w art. 175 § 1 i 3 komentowanej ustawy, ale jednocześnie wymaganie odrzucenia skargi wznowieniowej sporządzonej osobiście przez skarżącego niekorzystającego z wyłączenia, o którym stanowi art. 175 § 2 P.p.s.a.
W rozpoznawanej sprawie skarżący, niespełniający wymagań, o których mowa w art. 175 § 2 P.p.s.a., skargę o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego sporządził osobiście. Ten brak skargi wznowieniowej musi powodować jej odrzucenie.
Niedopuszczalne jest przy tym "zwolnienie z przymusu radcowsko-adwokackiego", którego domaga się skarżący. Owo zwolnienie dopuszcza ustawodawca tylko wówczas, gdy skargę sporządza sędzia, prokurator, notariusz albo profesor lub doktor nauk prawnych będący stroną, jej przedstawicielem ustawowym lub pełnomocnikiem, albo gdy skargę wnosi prokurator lub Rzecznik Praw Obywatelskich (art. 175 § 2 P.p.s.a.). Oprócz ustawowego wyłączenia przymusu radcowsko-adwokackiego ustawa nie wprowadza żadnej innej możliwości prawnej wyłączenia stosowania art. 175 § 1 cytowanej ustawy. Z przymusu radcowsko-adwokackiego zatem nie można zwolnić.
Jak już wcześniej wskazano, nie można również sanować braku skargi wznowieniowej polegającego na osobistym jej sporządzeniu, w sytuacji gdy ustawa wymaga sporządzenia skargi o wznowienie przez adwokata bądź radcę prawnego. Ta uwaga ma znaczenie dla wniosku skarżącego o zastosowanie prawa pomocy, obejmującego, jak wynika ze złożonego formularza, zwolnienie od kosztów sądowych (wpisu) i ustanowienie adwokata.
Rozpoznając ten wniosek, Sąd wziął pod uwagę zarówno podniesioną wcześniej kwestię nieusuwalnego braku skargi wznowieniowej, jak i to, że w myśl art. 222 P.p.s.a. nie żąda się opłat od pisma, jeżeli już z niego wynika, że podlega ono odrzuceniu. Ze skargi o wznowienie postępowania sporządzonej z naruszeniem art. 175 § 1 P.p.s.a. wynikało wprost, iż podlega ona odrzuceniu. Żądanie zatem zwolnienia od wpisu, gdy z przyczyn określonych w art. 222 P.p.s.a. Sąd nie żądałby wpisu, jest żądaniem bezprzedmiotowym.
Również bezprzedmiotowe jest żądanie przyznania prawa pomocy w zakresie ustanowienia adwokata. Prawo pomocy bowiem może być przyznane stronie na jej wniosek złożony przed wszczęciem postępowania lub w jego toku. Wobec odrzucenia skargi kasacyjnej z przyczyn, o których wyżej była mowa, w sprawie nie toczy się jakiekolwiek postępowanie. Dlatego też Naczelny Sąd Administracyjny, uznając wniosek skarżącego o przyznanie prawa pomocy za bezprzedmiotowy, umorzył postępowanie w przedmiocie tego wniosku na podstawie art. 161 § 1 pkt 3 w zw. z art. 64 § 3 i art. 276 P.p.s.a.
Odrzucenie skargi wznowieniowej nastąpiło na podstawie art. 58 § 1 pkt 6 w związku z art. 175 § 1 i art. 276 P.p.s.a.