56164

Dowód ontologiczny na istnienie Boga

Dowody istnienia Boga miały ze wszystkich pomysłów Anzelma największe znaczenie; zawdzięcza im swą sławę filozofia.

Dowód, którym posługiwał się w Monologion był taki: Jeśli istnieją rzeczy, które jakąś własność posiadają względnie, w stosunku do jakiejś rzeczy, to musi istnieć i owa inna rzecz. Więc dobra względne, które są mniej lub więcej dobre, zakładają istnienie czegoś, co jest bezwzględnie dobre. A bezwzględne dobro to jest-Bóg. Podobnie każda względna wielkość wskazuje na coś, co jest bezwzględnie wielkie, czyli na Boga. I wszelki byt względny zakłada byt bezwzględny, czyli zakłada Boga.

Osnowa tego dowodu pochodziła od Augustyna, a tylko rozwinięcie od Anzelma. Anzelm dodał jeszcze - również w Monologion - samodzielny wariant: Istoty stworzone są nierównej doskonałości; tworzą szereg wzrastającej; ale szereg ten, jak każdy szereg rzeczywisty, nie może biec w nieskończoność; musi więc być istota; ponad którą nie ma doskonalszej; ta istota najdoskonalsza- to Bóg.

Poza tym Anzelm był autorem samodzielnego dowodu, który wyłożył w Proslogionie. Anzelm tu podejmuje próbę dowiedzenia istnienia Boga bez odwoływania się do świata lecz wyłącznie na podstawie pojęcia Boga. Było rzeczą zwyczajną w teologii z pojęcia Boga wywodzić Jego własności: że jest jeden, lub ze jest wieczny. Anzelm szukał na tej samej drodze dowodu istnienia Boga. Opierał się na pojęciu Boga jako istoty najdoskonalszej lub, jak się wyrażał „największej".

Przeprowadzał dowód w ten sposób: Jeśli posiadamy pojęcie istoty najdoskonalszej, to istnieje ona w naszej myśli. Ale: czy istnieje w naszej myśli, czy również w rzeczywistości? Jeśli istota najdoskonalsza istnieje w rzeczywistości, to posiada własność, której pozbawiona byłaby istota najdoskonalsza istniejąca tylko w naszej myśli, mianowicie własność istnienia rzeczywistego; jest więc od niej o tę własność doskonalsza. Przeto istota najdoskonalsza, gdyby istniała tylko w myśli, nie byłaby najdoskonalsza; byłaby więc czymś sprzecznym. Zatem istota najdoskonalsza nie może istnieć w rzeczywistości: wynika to z pojęcia Boga. Dowód ten, który z logicznego pojęcia wnosi o istnieniu jego przedmiotu, znany jest pod nazwą dowodu ontologicznego.

Podsumowanie:

1.    do poznania prawdy potrzebna jest wiara i rozum

2.    wynik rozumowania jest z góry wyznaczony przez wiarę i musi być z nią zgodny

3.    rozum nie jest instancją, która mogłaby sprawdzać prawdy wiary

4.    zadaniem rozumowania jest uzasadniać wiarę i objaśniać prawdę objawioną

5.    wiara ma być punktem wyjścia i dojścia w rozumowaniu

6.    wiara nie może służyć jako argument w sporach

7.    rozum jest wolny i samodzielny, ale w granicach dogmatu