70597

III. Późne czasy nowożytne i najnowsze — od połowy XVIII w.

1. Założenia programu kodyfikacji prawa w Oświeceniu.

Wiek Oświecenia (wiek światła, wiek rozumu) nazywano wiekiem kodyfikacji. W tym czasie wśród elit umysłowych panowało przeświadczenie, że rozum ludzki jest wszechmocny i że właściwie użyty może zaprowadzić ludzkość do szczęścia. Filozofia oświeceniowa mówiła, że człowiek ma prawo do szczęścia „tu i teraz”. Rolą filozofów było zadbać o taki stan rzeczy, aby to szczęście urzeczywistnić. Doskonale prawo miało wskazywać właściwy kierunek postępowania.

Filozofowie badając prawo porównywali je z prawem naturalnym (nadrzędnym). Uznali, że prawo stworzone przez władze jest tak straszne, że nie nadaje się do poprawienia. Określili wiec drogę do prawa doskonałego:

-    Należy zniszczyć całe prawo dotychczasowe.

Znane było powiedzenie Voltaire’a: „Chcecie mieć dobre prawa? Spalcie istniejące i napiszcie nowe”. W myśli tej widać cechę charakterystyczną dla ruchu kodyfikacyjnego XVIII w . polegającą na budowie prawa od podstaw - a me na udoskonalaniu prawa już istniejącego.

(Voltaire - filozof, publicysta znany na dworach królewskich. Pochwalił rozbiory Polski pod wpływem carycy Katarzyny).

Należy ustalić treści praw naturalnych (spisać kodeks naturalny)

Praw naturalnych nikt nie tworzy - przysługują człowiekowi z racji tego, że urodził się człowiekiem. Prawa naturalne po prostu są i w związku z tym me ma przeszkód by je ustalić.

-    Należy stworzyć na Ziemi takie prawo, które będzie zgodne z naturalnym

Tylko takie prawo będzie można nazwać prawem doskonałym i tylko takie zapewni ludzkości szczęście (utopijna wiara w wszechmoc prawa)

Filozofia nowożytnego prawa natury kształtowała się w czasach wielkiego postępu nauk przyrodniczych i matematycznych. Człowiek uważany był za cząstkę wielkiego mechanizmu Natury.

Powstanie nowożytnego prawa natury związane jest z postacią Hugona Grotiusa, który sformułował w swych dziełach katalog stałych, niezmiennych, wynikających z natury człowieka praw, takich jak: obowiązek dotrzymywania umów, obowiązek naprawienia szkody, nienaruszalność własności, uznanie, że pewne czyny muszą być ukarane.

W epoce Oświecenia wyróżnia się dwa etapy rozwoju filozofii prawa natury:

etap absolutnego prawa natury - oderwana od praktyki spekulacja filozoficzna Powstające wówczas abstrakcyjno-utopijne kodeksy natury