dziś zachował się jeden z nielicznych przykładów teatru dworskiego), amfiteatr Na Wyspie i letnią rezydencję króla — pałac Na Wodzie (ilustr. 5-9). Pałac ten, przebudowany w latach 1775—1795 z pawilonu-łazienki Lubomirskich, ma elewację południową nawiązującą do wersalskiego Petit Trianon. Elewację północną, wykonaną według projektu Jana Chrystiana Kamsetzera (1753 —1793), zdobi kolumnowy portyk zwieńczony tympanonem.
W stylu stanisławowskim oprócz form klasycystycznych występują formy barokowe, reprezentowane, np. przez niektóre niezwykle bogate wnętrza zamkowe utrzymane w barwach złota i zieleni, a także przez wygięte kształty balustrad, wolutowe wsporniki balkonów i motywy muszli w zwieńczeniach okien pałacu Na Wodzie.
5-9. Pafac Na Wodzie w Łazienkach warszawskich —
fot. J. Bogusz: u góry — elewacja południowo (aren. D. Merlini), u dołu — elewacja północna (arch. J. Ch. Kamsetzer)
Przykładem wczesnej kompozycji klasycystycznej jest elewacja pałacu Potockichl w Krakowie (ilustr. 5-10) z okresu przebudowy obiektu w latach 1777—1783. Podział fasady pilastrami wielkiego porządu, zwieńczenie trójkątnym tympanonem i balustradową attyką wywodzą się z baroku, jednak motywy dekoracyjne z antycznego repertuaru form nadają jej nowy wyraz.
5-10. Pałac Potockich w Krakowie — elewacja po przebudowie w latach 1777—1783 — fot J. Bogusz
W polskim klasycyzmie zauważyć można trzy nurty: palladiański, antykizujący i awangardowy. Podstawową cechą nurtu awangardowego było zestawianie prostych brył geometrycznych wzajemnie się przenikających lub łączonych ze sobą. Cecha ta najwyraźniej zaznaczyła się w twórczości ET Schroegera i Szymona Bogumiła Zuga (1733—1807). Pierwszym awangardowym dziełem był zbór ewangelicko-augsburski w Warszawie (ilustr. 5-11), wzniesiony w latach 1777—1779 według projektu Sz. B. Zuga. Świątynia odróżnia się od obiektów barokowych brakiem dekoracji rzeźbiarskich i rozczłonkowaną bryłą, złożoną z centralnego walca oraz prostopadłościennego portyku i aneksów na osiach głównych. Surową formę kompozycji podkreślają doryckie kolumny portyku i boniowane płaszczyzny ścian.
© by sorevell '08
19