93723

Jeżeli chodzi o apokalipsy apokryficzne, to opracowania w języku polskim doczeka! się niewielki fragment apokalipsy św. Pawia. Tekst mieścił się w rękopisie zawierającym pisma teologiczne, apokryficzne i inne, spisanym w XV bądź XVI wieka Nie jest on dosłownym tłumaczeniem, ale streszczeniem cząstki wizji, należącej do opisu wędrówki św. Pawła po piekle.

Innym przełożonym na język polski i wydanym drukiem apokryfem Starego Testamentu był utwór Krzysztofa Pussmana pt. Historyja barzo cudno ku wiedzieniu potrzebna o stworzeniu nieba i ziemi i innych rzeczy, które i żywą na świecie, i jak potem Pan Bóg człowieka, to jest Adama Jewę, z kości jego stworzył, a jako żywota swego a tym świecie dokonali (Kraków 1543). Historia... została napisana na podstawie starozydowskich opowiadań apokryficznych, występujące w różnych redakcjach pod rozmaitymi tytułami: m.in. Apokalipsa Mojżesza, Pokuta Adama, Życie Adama i Ewy. Tekst kończy się na śmierci Adama i Ewy, którzy zostali pogrzebani przez synów, których pocieszał Michał anioł.

Do dzieł współtworzących polskie przekłady apokryficzna należy zaliczyć dzieła prozy narracyjnej o konstrukcji biograficznej, przedstawiające całość żywotów Zbawiciela i Marii: tzw. Rozmyślania przemyskie oraz Baltazara Opeca Żywot Pana Jezusa Krysta.

Obszerny utwór Rozmyślania o żywocie Pana Jezusa (zwany skrótowo Rozmyślaniem przemyskim) zachował się w unikatowej kopii z początku XVI wieku. Manuskrypt ten został skopiowany przez nie znaną nam z imienia osobę z wcześniejszego zapisu niewiadomego autorstwa i pochodzenia, z pewnością jednak powstałego w wieku XV. Rozmyślanie składa się z trzech nierównej objętości ksiąg, podzielonych na rozdziały. Zachowana kopia nie jest kompletna: brakuje w niej początku oraz zakończenia utworu, a i wewnątrz w paru miejscach usunięto karty. Księga I opowiada dzieje Matki Jezusa od chwili Zwiastowania przez archanioła Gabryela jej przyszłych narodzin Annie, żonie Joachima, traktując o Niepokalanym Poczęciu i urodzeniu się Marii, o znakach towarzyszących jej przyjściu na świat do chwili małżeństwa z Józefem, synem Jakuba. Dzięki wstawiennictwu aniołów małżeństwo doszło do skutku pod warunkiem wstrzemięźliwości cielesnej. Księga II przedtawia dzieje Matki od momentu Zwiastowania do narodzin Jezusa i jego publicznej działalności. Głównym tematem opowieści jest wszakże dzieciństwo Jezusa, rozliczne cud, szczegółowy opis postaci, dzieje Matki i Syna są doprowadzone do czasu, kiedy Jezusa rozpoczyna publiczną działalność. Księga III w całości poświęcona jest publicznej działalności Jezusa - ukazane jest tu przedstawienie Jego nauki rozliczne cuda. Żywot Jezusa został doprowadzony aż do momentu pojmania i pasji, jednakże historia mywa się na rozmowie z Piłatem.

Drugą z wymienionych na wstępie biografii był utwór Balzaka Opaca - Żywot Pana Jezu Krysta powstał może w drugim dziesięcioleciu XVI wieku (1510 - 1515)i był początkowo znany z kopii ręcznych. Utwór Opeca w swej zasadniczej części był swobodnym przekładem Meditationes vitae Christsi, długo przypisywanym św. Bonawenturze z Toskanii, żyjącemu w XIV wieka Utwór dzieli się na trzy księgi: pierwsza obejmuje 65 rozdziałów i przedstawia dzieje Marii, a następnie Jezusa do momentu wskrzeszenia Łazarza, druga liczy 107 rozdziałów - opowiada historię pasji z równoległymi losami Marii, trzecia składa się z 22 rozdziałów i ukazuje dalsze dzieje Matki i Syna od śmierci krzyżowej, przez zmartwychwstanie Jezusa, wniebowzięcie Marii, a zamyka ją wizja Sądu Ostatecznego.

Historia passionis - obok dziejów dzieciństwa Jezusa - należała do ulubionych tematów polskiej prozy apokryficznej. Naturalistyczne obraz tortur cielesnych - pasji związane z