6897704163

ZBAWIENIE PRZEZ SZCZĘŚCIE 851

1. 2. Popularno-oświatowe ujęcie szczęścia. Bardziej pedagogicznie podchodzi do zagadnienia literatura wychodząca z założenia, że szczęścia można się nauczyć.⁸ Literatura ta zawiera liczne mowy obrończe i panegiryki na cześć szczęścia. Przede wszystkim jednak uważa się ona za uniwersalnego doradcę, wręcz za nauczycielkę życia. Zależnie od poglądów autora formułowane są .różne podstawowe zasady szukania szczęścia: Harmonia i pogoda przeważają jako recepty. Mamy też pouczenia, jak zachowywać panowanie nad sobą i jak przyzwoicie się nudzić, jak nie dopuszczać do smutnych myśli i jak uczyć się sztuki odprężenia i dobrego samopoczucia, jak sobie radzić ze złym nastrojem, nieciekawym towarzystwem itp. Higiena psychiczna, zapomnienie o smutkach i spokój domowy zajmują poczesne miejsca w programie. Bez wątpienia jakieś ABC sztuki życia może się wszystkim przydać. Literatura ta jednak nie porusza wcale pytania o uwarunkowania tak wysoko cenionego szczęścia. Z tej racji wiele rad, pozornie praktycznych i na czasie, bo wykluczających wszelką utopijność,⁹ w istocie nie może mieć zastosowania w życiu: są to rady dla tych, co sami już wszystko mają, a zagadnienie sprawiedliwości społecznej dla nich nie istnieje. Są to lektury dla ludzi nasyconych własnym dobrobytem, którym potrzebna jest pomoc w trawieniu.

1. 3. Ujęcie empiryczno-socjologiczne. Tu możemy oczekiwać opisu naukowego, któremu zawsze zagraża pomijanie elementów subiektywnych, pragnień i doświadczeń szczęścia. Ale spotyka się też i całkiem nienaukowe obrazy stanu rzeczy, nawet wręcz hagiograficzne przedstawienia „poszukiwaczy szczęścia” i „filozofii szczęścia”.¹⁰ Nasuwa się jednak pytanie dlaczego właśnie te a nie inne zjawiska uznawane są za typowe. Dokładniej da się już przedstawić cele, jakie ludzie sobie stawiają, pragnienia i nawet pojęcia szczęścia, badając zmiany przdstawień szczęścia, kryteria sukcesu występujące w różnych warstwach społecznych, klasach, grupach wieku itp. Przydatne jest także analizowanie modeli walki o szczęście funkcjonują-

•    Z pośród licznych pozycji wymieniamy: A. H. Z. Carr, Clilck haben will ge-lernt sein Kleiner Leitfaden des Erfolgs Im tdgllchen Leben, Wien 1957; A. Heck-scher, Clilck fili alle, Kóln-BerUn 1964; B. Russell, Eroberung des Clilck. Neue wege zu einer besseren Lebensgestaltung, Darmstadt 1951; Alain, Die Pfllcht glilc-kllch zu sein, Dusseldorf 1960; U. v. Kardoff, GUlcklich sein und gliicklich machen ABC der Lebenskunst, Mtlnchen 1965. M. Auclair Klelne Schule des Clilck, Stuttgart 1960.

•    Tak np. n. J. Baden, Der Mensch und sein Clilck, Giltersloh 1957, z ogromnym patosem potępia wszelkie myślenie nastawione na przyszłość Jako lekceważenie teraźniejszości i tworzenie mitów.

” Por. L. Marcuse, PhilosopMe des Clilcks von Hiob bis Freud, ZUrich 1972.