jYo 9
nie, jak np. kowale, lżejsze zaś serca posiadają ludzie, nie wy-konywujący pracy fizycznej. Praca mięśniowa w bardzo znacznym stopniu wpływa na ożywienie przemiany materji, wzmożenie procesów spalania w całym ustroju. Efekt pracy mięśniowej człowieka naogół znacznie jest mniejszy od zużytej energji i nie odpowiada ilości tlenu spalonego, przy samym procesie pracy. Na wielkość efektywną pracy wpływa cały szereg czynników. W pierwszej linji działa tu zmęczenie, z powodu którego dla odciążenia czynnych mięśni wciągnięte zostały do pracy mięśnie dalsze, majace charakter pomocniczy, co wzmaga zużycie tlenu. Efekt pracy zwiększa się przez wprawę, przez odpowiednią dyscyplinę ruchów, czyli przez umiejętność wykonania maximum pracy przy minimum czynności mięśniowej. Jest to ogół czynników, które się określa nazwą treningu.
W miarę wzrostu treningu zmniejsza się siła zużyta na wykonanie tej samej pracy. Stąd też widzimy, jak ważnym jest dla sportowców trening—tylko bowiem dobry trening przy minimum wysiłku i bez szkody dla ustroju pozwala osiągnąć najlepsze wyniki.
Pokarmami, których spalanie jest głównym źródłem energji, materjałem palnym ustroju, są tłuszcze i węglowodany. Przy średnio wytężonej pracy ustrój zdaje się nie zużywać większej ilości białka—jednakże, jeśli praca jest bardziej uciążliwa, jeśli dochodzi do znacznego przyspieszenia oddechu, lub nawet podwyższenia ciepłoty ciała, wtedy zostaje wzmożoną i przemiana białkowa. W szczególności ma to miejsce u osobników osłabionych, chorych lub niedostatecznie odżywionych. W tych wypadkach węglowodany i tłuszcze dla produkcji ciepła, nie wystarczają i zostają zużyte większe ilości białka.
Ostatnie spostrzeżenie — ma doniosłe znaczenie praktyczne. Mówi ono o tern, że przy prowadzeniu ćwiczeń fizycznych należy pamiętać nie tylko o stanie odżywienia, ale i o sposobie odżywienia ćwiczących.
Szkodliwym nonsensem i bezmyślnością są forsowne ćwiczenia ludzi, nie mogących się odżywiać dostatecznie, nietylko pod względem ilościowym, ale i jakościowym, gdyż wtedy zamiast wzmożenia sił fizycznych, większego rozwoju, otrzymuje