��Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
�� Najwa|niejsi badacze:
SzkoBa Franza Boasa: Franz Boas, Alfred Louis
Kroeber, Kazimierz MoszyDski
(inni uczniowie: Ruth Benedict, Melville John
Herskovits)
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
�� SBowa kluczowe:
v�badania historyczne
v�kultury
v�relatywizm kulturowy
v�badania terenowe
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
�� Podstawowe zagadnienia:
v�brak podstaw do formuBowania uog�lnieD na
temat zjawisk kulturowych
v�dystrybutywne rozumienie kultury
v�wielo[ kultur
v�krytyka ewolucjonizmu i dyfuzjonizmu
v�odrzucenie por�wnywania kultur
v�empiria i indukcyjne dochodzenie prawdy
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
�� HasBo przewodnie historyzmu:
Badania terenowe jako podstawa
empirycznej nauki o kulturze rozumianej
dystrybutywnie, czyli o kulturach. Badanie
dziej�w konkretnych kultur .
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
�� Franz Boas (1858-1942)
v�wybitny uczony i pedagog, wychowaB si i
zdobyB wyksztaBcenie przyrodnicze w
Niemczech;
v�artykuBy: Cele badaD antropologicznych, Ewolucja
czy dyfuzja, Ograniczenia antropologicznej
metody por�wnawcze, 1896; ksi|ka: Race,
Language and Culture, 1948;
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
v�prowadziB badania terenowe pierwszy to
wielomiesiczny pobyt w[r�d tubylczych
mieszkaDc�w Ziemi Baffina, Innuit�w (Eskimos�w);
badaB te| Indian P�Bnocno-Zachodniego Wybrze|a;
std badanie terenowe pojawia si po raz pierwszy
jako podstawa empirycznej nauki o kulturze;
v�zajmowaB si: archeologi, antropologi fizyczn,
jzykoznawstwem por�wnawczym oraz wytworami
my[lenia w tym gB�wnie mitologi;
v�jego prace byBy inspiracj dla AmerykaDskiej SzkoBy
Kultury i Osobowo[ci.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
Historyzm faktograficzny zaBo|enia:
v�badania antropologiczne s przede wszystkim
badaniami historycznymi, ich istota wi|e si z
rekonstrukcj historyczn, a nie formuBowaniem
praw;
v�jest realizowany empirycznie wymaga badaD
terenowych (konieczno[ znajomo[ci jzyka
badanych kultur, ludy niepi[mienne maj
histori tak dBug jak spoBeczeDstwa
cywilizowane, posiadaj wewntrzn logik);
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
v�przedmiotem badaD powinno by caBo[ciowe
ujmowanie kultur, ujmowanie spoBeczno[ci jako
system�w na tle ich historii;
v�pracowa nale|y metod historyczn ka|de
zjawisko jest osadzone w konkretnym miejscu i czasie
i jako takie ma by badane, podstawy tej metody
tkwi w historii konkretnych kultur;
v�historyczny partykularyzm je[li ma doj[ do
odkrycia praw rzdzcych [wiatem kultury, musimy
zbada poszczeg�lne historie konkretnych kultur;
badania maj mie z zaBo|enia ograniczone ramy
czasowe i przestrzenne;
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
v�fakty kulturowe nale|y bada jako elementy konkretnej
kultury okre[lonego ludu, zajmujcego okre[lony obszar
geograficzny i pozostajcego w stosunkach oddziaBywania
wzajemnego z innymi ludami, badanie poszczeg�lnych
kultur;
v�zwalczanie ewolucjonistycznego sposobu podej[cia do
badania kultury tworzenia schemat�w o wysokim
stopniu og�lno[ci i nie opartych na empirycznej wiedzy o
konkretnych spoBeczeDstwach;
v�w[r�d ludzi istniej identyczne struktury poznawcze,
natomiast proces prowadzcy do tego samego efektu
kulturowego nie musi przebiega tak samo, czyli
identyczne wytwory nie s efektem identycznych
proces�w.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
Monografizm historyczny:
v� wBa[ciwym kontekstem kultury jest historia,
kt�ra dostarcza informacji na temat bardziej
czy mniej zBo|onych element�w kultury;
v�tylko historia mo|e dostarczy wyja[nieD na
temat zBo|onych system�w kultury i to ona
odr�|nia [wiat ludzki od natury;
v�nauki spoBeczne musz trzyma si fakt�w
historycznych, nie przyrodniczych.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
Kultura wg historyzmu:
v�rozumiana w spos�b dystrybutywny jako produkt
historycznych do[wiadczeD danego ludu;
v�antropologia zajmuje si badaniem fakt�w kulturowych jako
element�w kultury;
v�kultura to caBo[ umysBowych i fizycznych reakcji oraz
dziaBaD, kt�re zbiorowo i indywidualnie charakteryzuj
zachowania jednostek tworzcych grup spoBeczn w
stosunku do [rodowiska naturalnego, innych grup, wBasnej
grupy i samego siebie;
v�kultura obejmuje te| wytwory tych dziaBaD i role, jest
konfiguracj r�|nych aspekt�w rzeczywisto[ci odziaBujcych
na siebie;
v�ka|da kultura reprezentuje specyficzny rozw�j ksztaBtowany
przez [rodowisko przyrodnicze.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
ZaBo|enia metodologiczne:
v� strategia indukcyjna od szczeg�Bu do og�Bu;
v� atomizm do zrozumienia kultury potrzebna jest skompletowana lista
jej cech, konieczno[ badania genezy poszczeg�lnych cech kultury;
v� psychologizm wszelkie zjawiska kulturowe winny by wyja[nione
�
przez odwoBanie si do stan�w [wiadomo[ci czBowieka, indywidualne
aspekty (reakcje na przestrzeD kulturow) nie powinny by lekcewa|one,
gdy| caBa dziaBalno[ czBowieka ostatecznie decyduje o charakterze
danej kultury;
v� relatywizm kultur nale|y mierzy jej wBasn miar, nale|y j bada od
�
wewntrz, wnikn w jej specyfik i nie warto[ciowa przez pryzmat
kultury wBasnej;
v� antydeterminizm nie mo|emy wyja[nia rzeczywisto[ci w spos�b
�
jednokierunkowy, nie buduje si schemat�w ewolucyjnych, gdy| w
kulturze wszystko na siebie oddziaBuje, nie istniej prawa dotyczce
wewntrznej budowy kultury.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
�� SzkoBa Boasa skBaniaBa si ku badaniu idei,
warto[ci i postaw, podczas gdy problematyk
organizacji spoBecznej i wyposa|enia
materialnego poszczeg�lnych spoBeczeDstw
zostawiaBa na uboczu swych rozwa|aD.
�� Antropologia amerykaDska to antropologia
kulturowa, a antropologia europejska
antropologia spoBeczna.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
Aspekt psychologiczny:
��badajc kulturow histori poszczeg�lnych
spoBeczeDstw i intelektualnych wytwor�w
my[lenia przedstawicieli tych zbiorowo[ci
(mit�w, legend, rytuaB�w), wskazywano na
zwizki midzy psychik jednostki a kultur
std pocztki kierunku culture and personality
approach;
��postulat poszerzenia zainteresowaD psychologii
o kontekst kulturowy oraz badania kultury z
uwzgldnieniem aspektu psychologicznego.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
Relatywizm kulturowy :
v�zasada traktowania wszystkich kultur jako
r�wnorzdnych;
v�niezale|ne badanie ka|dej kultury i badanie
jej od wewntrz.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
Kwestia rasy:
v�definicja rasy oraz zwizki cech biologicznych i
kulturowych czBowieka;
v�[rodki przezwyci|ania rasizmu i
etnocentryzmu;
v�brak zwizku midzy rasow (biologiczn)
konstytucj czBowieka a osigniciami
poszczeg�lnych kultur;
v�rozw�j kultur dokonuje si poprzez: dyfuzj (ale
nie w skali historii caBej ludzko[ci, tylko w skali
poszczeg�lnych spoBeczeDstw) i krzy|owanie si
wpByw�w wielu tradycji kulturowych.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
Alfred Louis Kroeber (1876-1960)
v� The Configuration of Culture Growth, 1944
�� koncepcja konfiguracjonizmu pr�bowaB wykry czasowo-
przestrzennie ograniczone wzory w rozwoju kultury;
�� jego koncepcja to kulturalizm.
v� rozr�|niaB trzy poziomy zjawisk:
1. nieorganiczne,
2. organiczne,
3. ponadorganiczne zjawiska spoBeczne i kultura;
�� kultura to rzeczywisto[ sui generis i dzieli si na: kultur warto[ci i
kultur rzeczywisto[ci;
�� kultura to zesp�B zobiektywizowanych warto[ci , zatem badamy
zjawiska kultury w terminach jej samej, a nie w jednostkach czy w
|yciu spoBecznym (jak chciaB Durkheim).
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
�� Kazimierz MoszyDski (1887-1959)
v� polski przedstawiciel historyzmu z krgu etnolog�w europejskich;
v� dzieBa:
�� Kultura ludowa SBowian;
�� Ludy zbieracko-Bowieckie: ich kultura materialna oraz
podstawowe wiadomo[ci o formach wsp�B|ycia zbiorowego, o
wiedzy, |yciu religijnym i sztuce;
�� Ludy pasterskie: ich kultura materialna oraz podstawowe
wiadomo[ci o formach wsp�B|ycia zbiorowego, o wiedzy, |yciu
religijnym i sztuce;
v� prowadziB etnograficzne badania terenowe (dziki pracy
wiejskiego nauczyciela) w r�|nych cz[ciach Polski i
SBowiaDszczyzny, od 1914 r. na Polesiu.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
�� Najwa|niejsi badacze:
Friedrich Ratzel, Fritz Graebner, Bernhard
Ankermann, Alfred Louis Kroeber, Wilhelm
Schmidt, Grafton E. Smith, William J. Perry,
amerykaDska szkoBa akulturacji: Melville J.
Herskovits, Ralph Linton, Edward Spicer,
Paul Radin
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
�� SBowa kluczowe:
v�dyfuzja
v�geografia czBowieka
v�kontakt kulturowy
v�krg kulturowy
v�obszar kulturowy
v�prze|ytki peryferyjne
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
�� Podstawowe zagadnienia:
v�powstawanie wynalazk�w kulturowych
v�przebieg kontaktu kulturowego i prawa nim
rzdzce
v�rozprzestrzenianie si element�w
kulturowych
v�prawa rzdzce dyfuzj
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
�� HasBo przewodnie dyfuzjonizmu:
Stan kultury ludzko[ci powstaje poprzez
dyfuzj, czyli proces przenoszenia si,
rozchodzenia w przestrzeni element�w
kulturowych.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
�� Dyfuzja:
v� z jz. Bac. diffusio rozlanie, od diffundere, diffusum rozla,
rozszerzy;
v� najpro[ciej mo|na je okre[li jako zjawisko przenikania si kultur,
kt�re stanowi o ich postpie i ewolucji;
v� to proces przedostawania si element�w jednej kultury do innej, w
efekcie czego zmienia si system warto[ci tej pierwszej;
v� kultura formuje si zwBaszcza poprzez przenikanie si
pierwiastk�w kulturowych spoBeczeDstw |yjcych w bliskiej
styczno[ci ze sob;
v� dyfuzjonizm to nurt badawczy w antropologii spoBecznej i
kulturowej, zapocztkowany pod koniec XVIII wieku;
v� dostrzega on w dyfuzji kulturowej czynnik obja[niajcy istnienie
podobieDstw objawiajcych si w zachowaniach, wierzeniach oraz
szeroko pojtych elementach kultury materialnej.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
�� GB�wne zaBo|enia dyfuzjonizmu:
�� Dyfuzjonizm powstaB jako reakcja na ewolucjonizm zarzucaB mu
przyjcie szeregu dogmatycznych pogld�w i korzystania z
niegodnych zaufania materiaB�w;
�� dyfuzjoni[ci chcieli przeobrazi antropologi kulturow w nauk
empiryczn poprzez przej[cie od gabinet�w i bibliotek, przez
muzea, a| do pracy badawczej w terenie;
�� odrzucili ewolucjonistyczn koncepcj rozwoju od form ni|szych
do wy|szych. Kultura nie rozwija si bowiem liniowo i zgodnie z
ide postpu, lecz w r�|nych kierunkach;
�� uznali zapo|yczenia i przenikanie wytwor�w kulturowych z jednej
grupy do drugiej za gB�wny czynnik rozwoju kultury;
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
��dyfuzjoni[ci odchodz od budowania wielkich
schemat�w ewolucyjnych;
��budowali wielkie cigi dyfuzyjne, maBo interesujc si
rzeczywistymi historycznymi przebiegami zjawisk;
��posBugiwali si olbrzymimi schematami kolejnych
warstw nakBadajcych si na siebie, poszerzajcych
si krg�w, bez dostrze|enia indywidualno[ci
poszczeg�lnych kultur czy obszar�w kulturowych
interesowaBy ich wielkie uog�lnienia;
��koncentrowali si na materialnym aspekcie kultury, a
nie na jej strukturze, organizacji politycznej czy
obyczajowo[ci.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
��rozw�j dokonuje si nie poprzez wynalazki, lecz przez
powielanie wzor�w kultury, o dynamice zmian
decyduje przede wszystkim intensywno[ kontakt�w
midzykulturowych, kultury izolowane skazane s na
stagnacj;
�� przedmiotem badaD antropologii jest wdr�wka
element�w kulturowych w czasie i przestrzeni
podobieDstwo kultur jest dowodem nie
powszechno[ci praw ewolucji, lecz migracji
element�w kultury, im cz[ciej kultury si ze sob
kontaktuj, tym staj si do siebie bardziej podobne;
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
�� odstpienie od caBo[ciowego ujmowania kultury przeniesienie
uwagi ze spoBecznych caBo[ci na ich poszczeg�lne elementy,
kultura jest zbiorem element�w, a nie organiczn caBo[ci czy
wewntrznie powizanym systemem;
�� dystrybutywne rozumienie kultury kultura jest nie tylko
atrybutem ludzko[ci, ale stanowi wBasno[ zbiorowo[ci
okre[lonych czasowo i przestrzennie i r�|nicych si od siebie;
jednak szukali nadal wielkich uog�lnieD (krgi kulturowe);
�� antropologia jest nauk idiograficzn nauki spoBeczne zajmuj
si nie wykrywaniem og�lnych praw rozwoju kulturowego, lecz
poznawaniem konkretnych proces�w i zdarzeD, std nastawienie
na badania empiryczne i przej[cie od przyrodniczej nauki o
kulturze do humanistycznej historii kultury.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
�� NIEMIECKO-AUSTRIACKA SZKOAA KRG�W KULTUROWYCH
(KULTUROWO-HISTORYCZNA)
1. Friedrich Ratzel (1844-1904)
v� badaB formy Buk�w na Melanezji i w Afryce, doszukujc si
podobieDstw tych przedmiot�w w kontaktach i w zapo|yczeniach
(np. migracje, przesiedlenia);
v� opowiadaB si za dziejowo tw�rczymi procesami kulturowymi w
oparciu nie o ludzk wynalazczo[, lecz o dyfuzj;
v� wprowadziB tez o dyfuzji element�w kultury jako podstawowej
zasady wyja[niajcej zr�|nicowanie kulturowe na [wiecie;
v� podobieDstwa midzy kulturami warunkowane s przez wdr�wki
i kontakty umo|liwiajce zapo|yczenia i na[ladownictwo;
v� migracje i kontakt kulturowy warunkuj rozw�j spoBeczeDstw, ich
brak oznacza stagnacj;
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
v� [rodowisko geograficzne wpBywa na kultur r�|nicujco Ratzel
przesuwa tym samym zainteresowania z proces�w uniwersalnych
na procesy swoiste dla poszczeg�lnych region�w;
v� koncepcja granic geograficznych kultura w spos�b unikalny
dostosowuje si do [rodowiska naturalnego (Ratzel wykorzystaB
tutaj kategori prowincji geograficznych Adolfa Bastiona, kt�ry
wyja[niaB przy jej pomocy r�|norodno[ci kulturowe);
v� nie byB zwolennikiem dyfuzjonizmu geograficznego, ale
zapocztkowaB ksztaBtowanie si metody badania proces�w
dyfuzji jako zjawiska przestrzennego i historycznego zarazem,
charakteryzujcego si wdr�wk i zapo|yczeniem element�w i
cech kultury;
v� zakBadaB istnienie pradawnej kultury, kt�rej charakterystyczne
elementy kulturowe w cigu tysicleci rozpowszechniBy si po
caBym [wiecie.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
2. Leo Frobenius (1873-1938)
v�kontynuowaB badania Ratzla (jako jego uczeD) nad
Bukami, domami, maskami i ubiorem na obszarach
Melanezji, Indonezji i w zachodniej Afryce;
v�podjB problem nie tylko oddzielnych element�w
kultury, ale caBych ich zespoB�w procesowi dyfuzji
podlegaj caBe kompleksy kulturowe, a wic kultura,
gospodarka, religia, obyczaje, styl |ycia itp.;
v�wprowadziB pojcie krgu kulturowego.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
3. Fritz Graebner (1877-1943) i Bernhard Ankermann
BerliDska szkoBa historyczna
v�badania spoBeczeDstw Oceanii i Afryki;
v�w 1911 roku wydaB prac Metoda etnologii, w kt�rej badaB
sposoby pojawiania si dyfuzji;
v�zajmowaB si kategori krgu kulturowego (kulturkreis)
konkurencyjne o[rodki rozmieszczone w r�|nych punktach
globu i promieniujce na ludy |yjce midzy nimi,
ograniczone liczebnie kultury zasadnicze ;
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
v�okre[liB kryteria przebiegu wdr�wki poszczeg�lnych
element�w kulturowych lub ich kompleks�w:
�� formy podobieDstwo drugorzdnych (zewntrznych) cech
wytwor�w kulturowych wskazuje na ich wsp�lne pochodzenie,
je[li wytwory w kulturach s do siebie podobne, mo|emy
zaBo|y, |e maj wsp�lne pochodzenie;
�� ilo[ci podobieDstwo wielu wytwor�w kulturowych
funkcjonujcych w por�wnywalnych kulturach wskazuje na ich
wsp�lne pochodzenie, wzrost liczby podobnych cech
kulturowych zwiksza prawdopodobieDstwo pokrewieDstwa
obiekt�w noszcych te cechy;
�� cigBo[ci wystpowanie na drodze Bczcej dwie kultury
element�w charakterystycznych dla jednej i drugiej, wskazuje
na ich wsp�lne pochodzenie.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
4. Wilhelm Schmidt (1864-1954) SzkoBa wiedeDska
v�wzbogaciB kryteria formy i cigBo[ci o kryterium stopnia
pokrewieDstwa je[li odseparowane, podobne
kompleksy kulturowe maj wsp�lne cechy, to wzmacnia to
ich historyczne powizania;
v�kultury zasadnicze rozprzestrzeniajc si na podobieDstwo
wodnych krg�w, nakBadaj si na siebie i krzy|ujc, daj
pocztek wielu kulturom wt�rnym;
v�odtwarzanie faz rozwojowych kultur dokonuje si poprzez
analiz rozprzestrzeniania si i zasigu migracji i
element�w kulturowych, eliminacja nawarstwieD
p�zniejszych umo|liwia identyfikacj najstarszych krg�w
kulturowych.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
v�kryteria nastpczo[ci wystpowania
kultur:
��mieszane formy graniczne kultur s mBodsze od
kultur stanowicych ich skBadniki;
��kultura przecinajca inn kultur jest w istocie
mBodsza od kultur rozdzielonych;
��kultura napotykajca ruiny innej kultury jest
mBodsza od tej napotkanej.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
v�teza o monogenezie (jednorodno[ pochodzenia)
czBowieka i kultury :
��kolebk caBej cywilizacji jest Azja, std ludzko[ wraz z
jej charakterystycznymi kulturami zaczBa si
rozprzestrzenia we wszystkich kierunkach,
��mBodsze nawarstwienie kulturowe spychaBo
najpierwotniejsze krgi kulturowe, najstarsze kultury
zajBy tereny najbardziej odlegBe,
��z biegiem czasu migracje nastpowaBy w r�|nych
kierunkach, komplikujc istniejce zr�|nicowanie
kulturowe na [wiecie,
��najstarszym nawarstwieniem jest krg kultury
tasmaDskiej i pigmejskiej.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
v�podziaB kultury [wiata:
��wBa[ciwa prakultura brak [lad�w, zr�dBo
rozwoju wszystkich krg�w kultury;
��kultury prymarne wersje: egzogamia
wy|szych spoBeczno[ci Bowieckich, pasterski
patriarchat, rolniczy matriarchat;
��kultury [rednie kultura dwuklasowa i kultury
powstaBe z poBczenia kultury rolniczej z kultur
wy|sz Bowc�w i kultur pastersk;
��kultura wy|sza powstaBa z poBczenia
rolnictwa, rzemiosBa i pasterstwa.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
v�schemat rozwoju religii:
��monoteizm (monogamiczna kultura pigmejska)
najstarsza forma religii, wiara w jedn istot
najwy|sz, kult tw�rcy [wiata i prawodawcy
moralnego;
��pramonoteizm wBa[ciw form religii jest
monoteizm; Schmidt wyodrbniB wsp�lne
elementy religii r�|nych krg�w prakultury i
wskazaB na podobieDstwa najstarszych wierzeD
do kultur istniejcych obecnie.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
�� DYFUZJONIZM BRYTYJSKI
1. William Henry Rivers (1864-1922)
v�tw�rca dyfuzjonizmu brytyjskiego;
v�podstawow zasad porzdkujc
zr�|nicowanie kulturowe jest przyjcie hipotez
o: rozprzestrzenianiu si cech kulturowych
poprzez migracje i wsp�lne zapo|yczenia,
mieszaniu si i integracji kultur jako czynnika
powstania nowych jako[ci spoBeczno-
kulturowych;
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
v�zwracaB uwag na konieczno[ prowadzenia
intensywnych badaD terenowych, zamiast prac
gabinetowo-muzealnych;
v�stworzyB genealogiczn metod wykrywania i
badania struktur pokrewieDstw:
��polega na konstruowaniu tablic genealogicznych
dziki informacjom dostarczonym przez tubylc�w
na pytanie o imi osoby bdcej w stosunku do nich w
kt�rej[ z relacji pokrewieDstwa (ojciec, matka,
dziecko, m|, |ona);
��miaBa sBu|y odtworzeniu struktury klanowej i relacji
midzyludzkich w danym spoBeczeDstwie;
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
��problem z metod polegaB na tym, |e ludzie z
badanego spoBeczeDstwa mog sobie nie
u[wiadamia relacji, a je[li nawet sobie je
u[wiadamiaj to informuj badacza o tym, o
czym chc go poinformowa, nie zawsze
wskazujc na wszystko, co faktycznie zachodzi;
��metod zastosowaB po raz pierwszy w czasie
wyprawy do Cie[niny Torresa, a nastpnie w
trakcie badaD ludu Toda w poBudniowych
Indiach.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
2. Grafton Elliot Smith (1871-1937) i William James
Perry (1868-1949) skrajny dyfuzjonizm
v�stworzyli monogenetyczn teori kulturow, wyprowadzajc
caB kultur z egipskiej (panegipcjanizm):
�� okoBo 6000 r. p.n.e. w Egipcie, dziki szczeg�lnym warunkom
geograficznym i klimatycznym, wytworzyBa si kultura, kt�ra
2000 lat p�zniej osignBa bardzo wysoki poziom cywilizacji;
�� dziki wynalazkom komunikacyjnym, kolonizacji i kontaktom z
innymi spoBeczeDstwami, spowodowanymi wdr�wkami
Egipcjan, cywilizacja ta rozprzestrzeniBa si na caBy [wiat, przy
czym w jednych regionach ulegBa dalszemu rozwojowi, w
innych za[ caBkowitej lub cz[ciowej degeneracji;
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
��Smith wierzyB, |e gB�wnym impulsem do rozwoju
cywilizacji byBa religia wiara w przyszBe |ycie i praktyka
balsamowania byBy kryteriami i bodzcami skBaniajcymi
czBowieka do walki o co[ wicej ni| proste prze|ycie;
��twierdziB, |e kult sBoDca, piramidy i mumifikacja
elementy kultury, kt�re mo|na spotka u wszystkich
spoBeczeDstw Nowego Zwiata, w Andach i Ameryce
Zrodkowej byBy dowodem wielkiego BaDcucha dyfuzji,
jaki rozpoczB si w Egipcie;
v�r�|norodno[ kultur to rezultat proces�w przekazywania
cech, ich transmisji i regresji kulturowej.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
�� AMERYKACSKI DYFUZJONIZM
1. Otis Tufton Mason (1838-1908)
v�wprowadziB pojcie [rodowiska etnicznego
(ethnic environments), zwanego tak|e areaBem
kulturowym (culture areas) termin to|samy z
pojciem krgu kulturowego stworzonego przez
niemieckich dyfuzjonist�w, przy czym areaB
dziaBa na okre[lonym terytorium;
v�wyr�|niB 18 areaB�w kulturowych w[r�d Indian
amerykaDskich.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
2. Clark Wissler (1870-1947)
v� rozwinB teori areaB�w obszar�w, w obrbie kt�rych kultury
wykazuj zasadnicze podobieDstwo;
v� opierajc si na kryterium wsp�lnych podstaw egzystencji dokonaB
podziaBu kultur obu Ameryk na 7 areaB�w kulturowych:
1. obszar polowaD na karibu dorzecze McKenzie i terytoria
eskimoskie,
2. obszar uprawy kukurydzy p�Bnocny wsch�d p�Bnocnej cz[ci
USA,
3. region Bososia p�Bnocne wybrze|e Pacyfiku,
4. region zbieraczy dzikich nasion Kalifornia,
5. obszar bizon�w od Wielkich Jezior do Zatoki MeksykaDskiej,
6. obszar uprawy manioku dorzecze Amazonki i Antyle,
7. obszar guanaco (lama) Andy.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
v�koncepcja centrum kulturowego:
��teren o najwikszej koncentracji element�w kultury
najbardziej typowych dla danego areaBu;
��je[li odnajdziemy centrum areaBu bdziemy wiedzie,
|e jest to najstarszy jego punkt, a im dalej od centrum
tym mniej typowe staj si zestawy cech kulturowych;
��koncepcja ta miaBa umo|liwi ustalenie chronologii
kultur zgodnie z zasad, |e najstarsze elementy
kulturowe maj najszerszy zasig, podczas gdy
elementy o w|szym zasigu s nowsze.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
3. Robert Lowie (1883-1947)
v� krytykowaB koncepcje ewolucji jako jednoliniowego i cigBego
procesu kulturowego i wyr�|niB wieloliniowe ujmowanie procesu
ewolucji;
v� w miejsce dedukcyjnych zaBo|eD opartych na prawie ewolucji
zaproponowaB indukcyjne badanie historyczne konkretnych
obszar�w;
v� wykorzystujc koncepcj areaB�w kulturowych udowadniaB, |e
rodzina nuklearna jest wcze[niejsza od klanu w rozwoju spoBecznej
organizacji rodzina jest obecna na ka|dym stadium rozwoju
spoBecznego, czego nie mo|na powiedzie o klanie (kt�ry np. nie
wystpuje w[r�d ni|szych lud�w Bowieckich w Australii); skoro zatem
rodzina stanowi zasadnicz form rozwoju spoBecznego najni|szych
kultur, a tak|e skoro rodzina i klan wystpuj w kulturach wy|szych,
oznacza to, |e rodzina jest chronologicznie wcze[niejsz form
organizacji spoBecznej ni| klan.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
�� AMERYKACSKA SZKOAA AKULTURACJI
v�Badacze: Melville J. Herskovits, Ralph Linton,
Edward Spicer, Paul Radin;
v�badali gwaBtowne, lawinowe przemiany, kt�rym
ulegBy kultury indiaDskie w wyniku kontaktu z
instytucjami spoBeczeDstwa amerykaDskiego i
jego kultur;
v�podejmowali dziaBania, kt�re miaBy
powstrzyma kulturow, spoBeczn i biologiczn
destrukcj zbiorowo[ci rdzennej ludno[ci
Ameryki.
Z dziej�w kulturoznawstwa i antropologii kulturowej
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Wyklad 2 rys historycznyWYKLAD IV 09Wykład IV Style kierowaniaControlling Wyklad IV 10wyklad IV miany w nerkachFizjologia i anatomia wyklad IVWykład IV (7 XI, 21XI 2010r )Wykład IV 3Wyklad IV 2008Choroby cywilizacyjne wyklad IV Lwykład IVWyklad IV materialywykład IV Rynek kapitałowywięcej podobnych podstron