plik


ÿþAdam Bodnar: WytrzymaBo[ MateriaBów. Stateczno[ osiowo [ciskanych prtów prostych 17. STATECZNOZ OSIOWO ZCISKANYCH PRTÓW PROSTYCH 17.1. Stateczno[ prta w zakresie liniowo spr|ystym. Jednym z podstawowych zaBo|eD przyjtych na pocztku naszych rozwa|aD byBo to, |e analizowane przez nas konstrukcje znajduj si w równowadze trwaBej (inaczej statecznej) ale jak dotd, prócz prostych obja[nieD, nie zostaBy sformuBowane |adne analityczne warunki gwarantujce tak równowag lub jak powiemy w jzyku in|ynierskim gwarantujce stateczno[ konstrukcji. Utrata stateczno[ci konstrukcji jest zagadnieniem niezwykle wa|nym i skomplikowanym - i co wicej - stanowi jedn z przyczyn wystpienia stanu granicznego no[no[ci. Konieczno[ uwzgldnienia utraty stateczno[ci w analizie mechanicznej zachowania si konstrukcji dobitnie obrazuje nastpujce zadanie1, w którym nale|y wyznaczy dopuszczaln wysoko[ stalowego prta prostego o polu przekroju poprzecznego A = 1cm2, obci|onego tylko ci|arem wBasnym ³ = 78.50 kN/m3, wykonanego ze stali o wytrzymaBo[ci obliczeniowej przy [ciskaniu Rc = 215 MPa. Warunek stanu granicznego no[no[ci zwizanego jedynie z nie przekroczeniem wytrzymaBo[ci obliczeniowej przy [ciskaniu, daje ni|ej wyznaczon, dopuszczaln wysoko[ prta ³ l A Rc 215* 106 d" Rc ’! l d" = = 2.739* 103 m . A ³ 78.5* 103 Jest rzecz oczywist, |e nie ma mo|liwo[ci realizacji konstrukcji o tych wymiarach z zachowaniem jej prostoliniowego ksztaBtu (jak to jest zaBo|one w wykonanych obliczeniach) i w jzyku in|ynierskim powiemy, |e konstrukcja taka musi utraci swoj stateczno[. Zajmiemy si teraz podaniem analitycznych warunków zapewnienia równowagi statecznej dla bardzo prostej konstrukcji, jak jest osiowo [ciskany prt pryzmatyczny, wykonany z materiaBu o wBasno[ciach fizycznych okre[lonych prawem Hooke a. Zaczniemy od prostego  ideowego obja[nienia trzech postaci równowagi w jakich konstrukcja mo|e si znajdowa. Je|eli po dowolnie maBym wychyleniu z pierwotnego poBo|enia równowagi ruch ciaBa jest taki, |e wychylenia jego punktów nie s wiksze tych pocztkowych to tak równowag nazywamy stateczn (trwaB). W przeciwnym przypadku równowaga jest niestateczna (nietrwaBa, chwiejna). Mo|na jeszcze wyró|ni szczególne poBo|enie równowagi zwane równowag obojtna w której punkty III I II ciaBa pozostaj w poBo|eniu po wychyleniu. Opisan sytuacj mo|na zobrazowa traktujc konstrukcj jako ci|k kulk w ró|nych warunkach Rys. 17.1 podparcia znajdujc si w potencjalnym polu siB (rys. 17.1). Równowadze statecznej I odpowiada minimum energii potencjalnej ukBadu, a w równowadze chwiejnej III maksimum. W stanie równowagi obojtnej II warto[ energii potencjalnej przy dowolnie maBym wychyleniu pozostaje staBa. 1 PrzykBad wzity z ksi|ki S.Piechnik. WytrzymaBo[ MateriaBów dla WydziaBów Budowlanych. PWN 1972. 231 Adam Bodnar: WytrzymaBo[ MateriaBów. Stateczno[ osiowo [ciskanych prtów prostych 17.2. SiBa krytyczna Zagadnienie utraty stateczno[ci [ciskanego osiowo prta pryzmatycznego rozwi|emy w sposób podany przez L.Eulera w 1744 r. Rozwa|my, pokazany na rys. 17.2, [ciskany osiowo siB P prt przegubowo podparty na obu koDcach, wykonany z materiaBu liniowo spr|ystego o module Younga E i nadajmy mu w Z Z Y w(x) Pkr Pkr X Jy = Jmin l Rys. 17.2 jakim[ impulsem poprzecznym dowolnie maBe pocztkowe ugicie w pBaszczyznie najmniejszej sztywno[ci zginania. Je|eli po usuniciu przyczyny ugicia powróci on do swej pocztkowej prostoliniowej postaci, oznacza to, |e znajduje si w równowadze statecznej. Powtarzajc rozumowanie wraz ze zwikszaniem warto[ci siBy P dojdziemy do sytuacji, w której prt po usuniciu przyczyny pocztkowego ugicia pozostanie krzywoliniowy (nie powróci do swej pierwotnej prostoliniowej formy). Oznacza to, |e tym razem prt znajduje si w stanie równowagi obojtnej, a siB, przy której to nastpiBo nazywa bdziemy siB krytyczn Pkr . Tak wic: siBa krytyczna to siBa przy której osiowo [ciskany prt znajduje si w stanie równowagi obojtnej. Wyliczmy t siB krytyczn. Równanie momentów w zakrzywionym prcie przy obci|eniu siB krytyczn ma posta: M(x)= Pkr w(x), (17.1) a równanie ró|niczkowe jego ugitej osi przyjmuje form: 2 d w(x) M (x) = - , (17.2) EJmin dx2 z której otrzymujemy równanie ró|niczkowe wi|ce ugicie z siB krytyczn: 2 Pkr d w(x)+ w(x) = 0 . (17.3) EJmin dx2 Przyjmujc oznaczenie: Pkr 2 k = , (17.4) EJmin zapiszemy je w postaci: 2 d w(x)+ k 2 0 , w(x) = (17.5) dx2 którego rozwizaniem jest funkcja: w(x)= Asin kx + B cos kx . (17.6) StaBe caBkowania A oraz B wyznaczymy z kinematycznych warunków brzegowych: 232 Adam Bodnar: WytrzymaBo[ MateriaBów. Stateczno[ osiowo [ciskanych prtów prostych w(0)= 0 oraz w(l)= 0 . (17.7) Pierwszy warunek daje B = 0 , natomiast drugi zale|no[ 0 = Asin kl , z której przy zaBo|eniu |e A `" 0 (rozwa|amy prt zakrzywiony, wic równocze[nie nie mo|e by B = 0 i A = 0 ), dostajemy: nÀ sin kl = 0 ’! k = , n = 1, 2, 3,.... l Korzystajc z (17.4), dla kolejnych liczb naturalnych otrzymujemy: 2 À EJ À min n = 1, Pkr,1 = , w(x) = Asin x , 2 l l l 2 4 À EJmin 2À n = 2, Pkr,2 = , w(x) = Asin x , 2 l l l/2 l/2 2 9 À EJmin 3À n = 3, Pkr,1 = , w(x) = Asin x , 2 l l l/3 l/3 l/3 ............., co dowodzi, |e ka|dej warto[ci siBy krytycznej odpowiada inna forma deformacji prta, albo - inaczej - inna posta wyboczonego prta, ale wszystkie s sinusoidami. Jest rzecz oczywist, |e za siB krytyczn uznamy t najmniejsz, odpowiadajc n = 1 . W tym miejscu warto zwróci uwag, |e impuls poprzeczny wywoBujcy to wstpne zakrzywienie potrzebny jest tylko w rozwa|aniach teoretycznych. W rzeczywisto[ci odstpstwa od idealnych zaBo|eD, np. idealnej prostoliniowo[ci prta, osiowo[ci przyBo|enia siBy czy jednorodno[ci materiaBu, same zawsze spowoduj wyboczenie prta. Wyniki analizy prtów o innych warunkach podparcia pozwalaj napisa jednolity wzór na siB krytyczn, nazywan siB krytyczn Eulera, w postaci: 2 À EJmin E Pkr = , (17.8) 2 lw gdzie: lw = ± l , (17.9) nazywamy dBugo[ci wyboczeniow. Warto[ci wspóBczynnika dBugo[ci wyboczeniowej ± zale|nego od warunków podparcia podano na rys. 17.3. ± = 1 ± = 2 ± = 1 ± = 2 ± =0.7 ± = 0.5 l Rys. 17.3 233 Adam Bodnar: WytrzymaBo[ MateriaBów. Stateczno[ osiowo [ciskanych prtów prostych 17.3. Napr|enia krytyczne Zakres wa|no[ci wzoru Eulera na siB krytyczn jest ograniczony wBasno[ciami fizycznymi materiaBu [ciskanego prta. Poniewa| materiaB analizowanego przez nas prta byB z zaBo|enia materiaBem liniowo spr|ystym to napr|enia normalne w prcie nie mog przekracza RH - granicy stosowalno[ci prawa Hooke a (granicy proporcjonalno[ci). W celu wyznaczenia zakresu stosowalno[ci wzoru (17.8) dokonamy jego przeksztaBcenia. Wpierw podzielimy obustronnie przez pole przekroju poprzecznego A E 2 Pkr À EJmin = , 2 A Alw a nastpnie, definiujc pojcie napr|enia krytycznego: Pkr à = , (17.10) kr A i smukBo[ci prta: lw » = , (17.11) imin gdzie: imin = Jmin / A - jest minimalnym promieniem bezwBadno[ci przekroju poprzecznego, mo|emy otrzyma zale|no[: 2 À E E à = (17.12) kr »2 w której: E Pkr E à = oznacza napr|enie krytyczne Eulera. kr A E Na wykresie zale|no[ci à od » (rys. 17.4), wykresem funkcji à (») jest hiperbola, której kr kr zakres wa|no[ci jest ograniczony od góry, na osi rzdnych, warto[ci RH . Odpowiadajc tej warto[ci napr|eD krytycznych à , smukBo[ nazwiemy smukBo[ci graniczn i kr wyznaczymy z warunku: 2 À E E RH = ’! »gr =À . (17.13) RH »2 gr à kr prosta Tetmajera-JasiDskiego Re hiperbola Eulera RH » »gr 234 Adam Bodnar: WytrzymaBo[ MateriaBów. Stateczno[ osiowo [ciskanych prtów prostych Rys. 17.4 Zatem wzór Eulera jest wa|ny dla smukBo[ci » e" »gr i napr|enia krytyczne s opisane wówczas przez hiperbol Eulera, a prt pracuje w zakresie linio spr|ystym. W praktycznych zastosowaniach potrzebujemy, jednak czsto, analizowa utrat stateczno[ci równie| w zakresie nieliniowo spr|ystym i spr|ysto plastycznym, dla których smukBo[ speBnia nierówno[ 0 d" » < »gr . W stanach poza liniowo spr|ystych posBugiwa si bdziemy zale|no[ciami ustalonymi empirycznie, z których najbardziej znanymi s, prosta Tetmajera-JasiDskiego okre[lona wzorem: T -J à = a -b » , (17.14) kr oraz parabola Johnsona-Ostenfelda zdefiniowana równaniem: J -O à = A- B »2 . (17.15) kr W obu powy|szych zale|no[ciach a, b, A oraz B to staBe materiaBowe. Aproksymacja krzywej teoretycznej prost Tetmajera-JasiDskiego (patrz rys. 17.4) zakBada, |e dla prtów ,których smukBo[ » ’! 0 (prtów krpych) stan graniczny no[no[ci osigany jest przez uplastycznienie a nie poprzez utrat stateczno[ci i std staBe a i b we wzorze wyznaczone s z warunków : T -J à = Re dla » = 0 ’! a = Re , kr Re - RH Re - RH RH T -J à = RH dla » = »gr ’! RH = a - b»gr ’! b = = , kr »gr À E gdzie: Re - wyrazna granica plastyczno[ci. Zatem ostatecznie napr|enie krytyczne wedBug Tetmajera-JasiDskiego mo|na zapisa w postaci wzoru: Re - RH RH T -J à = Re - » . (17.16) kr À E 17.4. Wymiarowanie osiowo [ciskanych prtów z uwzgldnieniem utraty stateczno[ci Poprawnie zaprojektowany osiowo [ciskany prt winien speBnia równocze[nie dwa, niezale|ne od siebie warunki stanu granicznego no[no[ci tzn. byB wytrzymaBy i znajdowaB si w równowadze statecznej. Warunki te wymagaj aby siBa obci|ajca P speBniaBa nierówno[ci: P d" A* Rc i P d" Pkr , gdzie: A to pole przekroju poprzecznego prta. W praktyce in|ynierskiej przy projektowaniu konstrukcji stalowych korzystamy z jednego warunku, wystpujcego w Polskich Normach Budowlanych, speBniajcego równocze[nie oba te kryteria. Warunek ten mo|na otrzyma wychodzc z nierówno[ci zapewniajcej równowag stateczn : P d" Pkr ’! P d" à (»)A . (17.17) kr 235 Adam Bodnar: WytrzymaBo[ MateriaBów. Stateczno[ osiowo [ciskanych prtów prostych Uto|samiajc na wykresie zale|no[ci à (»)(rys. 17.4) wyrazn granic plastyczno[ci Re z kr wytrzymaBo[ci obliczeniow przy [ciskaniu Rc mo|emy na mocy definicji napisa: à (») = Õ(»)Rc kr by po wstawieniu do nierówno[ci (17.17) dosta: P d" Rc (17.18) Õ(») A gdzie : à (») kr Õ(») = wspóBczynnik wyboczeniowy. (17.19) Rc WspóBczynnik wyboczeniowy przyjmuje warto[ci Õ(»)d"1, i fizycznie speBnia rol wspóBczynnika redukcyjnego pola przekroju poprzecznego A (czyli tym samym wspóBczynnika redukcyjnego no[no[ci obliczeniowej prta), jest funkcj smukBo[ci oraz staBych materiaBowych i w przedziale » e" »gr wynosi: 2 À E Õ(») = , Rc »2 a przedziale 0 d" » < »gr , przy zastosowaniu wzoru Tetmajera-JasiDskiego , przyjmuje posta: Rc - RH RH Õ(») = 1- » . À Rc E WspóBczynniki wyboczeniowe, podane w formie tablic w Polskiej Normie PN-90/B-03200 dotyczcej obliczeD statycznych i projektowania konstrukcji stalowych, uwzgldniaj jeszcze inne, dodatkowe niezwykle wa|ne dla zagadnienia utraty stateczno[ci parametry, takie jak pocztkowe znieksztaBcenia osi lub przekroju porzecznego prtów (tzw. imperfekcje). Std warto[ci tych wspóBczynników zale|ne s od tzw. smukBo[ci wzgldnej » = » »p , gdzie »p jest smukBo[ci porównawcz: À E »p = , (17.20) 1.15 Rc oraz od technologii wytwarzania (spawany, walcowany) i ksztaBtu przekroju elementu. Koncepcja wspóBczynnika wyboczeniowego funkcjonuje równie| przy wymiarowaniu prtów [ciskanych w konstrukcjach drewnianych. 17.5. PrzykBady PrzykBad 17.5.1. Wyznaczy siBy krytyczne dla [ciskanych osiowo prtów stalowych o dBugo[ci l = 1 m , wymiarach przekroju poprzecznego 3*6 cm podpartych jak na rysunkach, je[li RH = 200 MPa, Re = 215MPa, Rc = 195 MPa, E = 205 GPa. a Pkr c Pkr b Pkr l l l Rozwizanie 236 Adam Bodnar: WytrzymaBo[ MateriaBów. Stateczno[ osiowo [ciskanych prtów prostych Przyjmujemy, |e warunki podparcia w obu pBaszczyznach s takie same, wic wyboczenie wystpi w pBaszczyznie minimalnej sztywno[ci zginania i minimalny moment oraz promieD bezwBadno[ci s równe: 6 *33 Jmin 13.5 Jmin = = 13.50 cm4 , A = 3* 6 = 18.0 cm2, imin = = = 0.866 cm. 12 A 18.0 E 205*109 SmukBo[ graniczna: »gr =À =À = 100.6 RH 200*106 Przypadek a lw 2 *100.0 SmukBo[ prta: » = = = 230.946 > »gr imin 0.866 2 2 À EJmin À 205*109 *13.5*10-8 E Obowizuje wzór Eulera: Pkr = = = 68.285 kN. 2 lw 22 Przypadek b lw 100.0 SmukBo[ prta » = = =115.473 > »gr imin 0.866 2 2 À EJmin À 205*109 *13.5*10-8 E Obowizuje wzór Eulera: Pkr = = = 273.141kN. 2 lw 12 Przypadek c lw 0.5 *100.0 SmukBo[ prta » = = = 57.737 < »gr imin 0.866 Utrata stateczno[ci wystpi w zakresie poza liniowo spr|ystym i nie obowizuje wzór Eulera. Przyjmujc aproksymacj prost Tetmajera-JasiDskiego otrzymamy: Re - RH RH 215 - 200 200 *106 T -J à = Re - » = 215 - 57.737 = 206.389 MPa kr À E À 205*109 T T -J Pkr -J = A*à =18*10-4 * 206.389*106 =371.500 kN. kr Warunek wytrzymaBo[ci we wszystkich trzech przypadkach daje dopuszczaln siB obci|ajc P d" A Rc =18*10-4 *195*106 =351.0 kN. PrzykBad 17.5.2. Wyznaczy siB krytyczn dla [ciskanego osiowo prta stalowego o dBugo[ci l = 1 m , wymiarach przekroju poprzecznego b × h = 3× 6 cm podpartego jak na rysunku, je[li RH = 200 MPa, Re = 215 MPa, E = 205 GPa. Z Z Y Pkr Y X h b l 237 Adam Bodnar: WytrzymaBo[ MateriaBów. Stateczno[ osiowo [ciskanych prtów prostych Rozwizanie W pBaszczyznie (X, Z) prt jest jednym koDcem zamocowany, a drugi koniec ma wolny, natomiast w pBaszczyznie (X, Y) oba koDce prta s zamocowane. J 3* 63 54.0 y A = 3* 6 = 18.0 cm2, J = = 54.00 cm4, iy = = = 1.73 cm, y 12 A 18.0 6*33 J 13.5 z J = = 13.50 cm4, iz = = = 0.866 cm. z 12 A 18.0 E 205 *109 SmukBo[ graniczna: »gr =À =À = 100.6 . RH 200 *106 Wyboczenie w pBaszczyznie (X, Z) lw 2 *100.0 SmukBo[ prta » = = = 115.607 > »gr iy 1.73 2 2 À EJ À 205*109 *54.0 *10-8 y E Obowizuje wzór Eulera Pkr = = = 273.141kN. 2 lw 22 Wyboczenie w pBaszczyznie (X, Y) lw 0.5 *100.0 SmukBo[ prta » = = = 57.737 < »gr iz 0.866 Utrata stateczno[ci wystpi w zakresie poza liniowo spr|ystym. Przyjmujc aproksymacj prost Tetmajera-JasiDskiego otrzymamy: Re - RH RH 215 - 200 200 *106 T -J à = Re - » = 215 - 57.737 = 206.389 MPa, kr À E À 205*109 T T -J Pkr -J = A*à =18*10-4 * 206.389*106 =371.500 kN. kr SiBa krytyczna dla rozwa|anego prta wynosi Pkr = 273.141 kN. PrzykBad 17.5.3.2 Wyznaczy siB krytyczn i wspóBczynnik dBugo[ci wyboczeniowej, prta przegubowo podpartego obci|onego osiowo dwoma siBami [ciskajcymi jak na rysunku. Z Z P P Y X l l Jy = Jmin 2 2 2 W pierwszym wydaniu podrcznika byB bBd w rozwizaniu tego przykBadu. 238 Adam Bodnar: WytrzymaBo[ MateriaBów. Stateczno[ osiowo [ciskanych prtów prostych Rozwizanie Pkr w1 w2(x2) w2 w1(x1) B A ´ HB Pkr X1 X2 l l 2 2 VA VB Reakcje w zdeformowanym prcie w stanie równowagi obojtnej wywoBane poprzecznym impulsem wyznaczone z warunków równowagi wynosz (patrz rys. wy|ej): X = 0 ’! H = 2 Pkr , " B , A "M = 0 ’! VB = Pkr ´ l . B "M = 0 ’! VA = Pkr ´ l Równania momentów zginajcych , równania ró|niczkowe osi wyboczonego prta oraz ogólna posta ich rozwizania w dwóch przedziaBach charakterystycznym maj form: l l 0 d" x1 d" 0 d" x2 d" 2 2 M1(x1)= Pkr w1(x1)+ Pkr´ x1, M (x2 )= 2 Pkr w2(x2 )- VB x2 2 2 2 d w1(x1) M1(x1) Pkr w1(x)+ VA x1 d w2(x2 ) M (x2 ) 2 Pkr w2(x2 )- VB x2 2 = - = - , = - = - , 2 2 EJ EJ EJ EJ dx1 dx2 min min min min 2 2 d w1(x1) VA d w2(x2 )+ k 2 )= VB 2 + k1 w1(x1)= - x1 w2(x2 x2 2 2 EJ EJ dx1 dx2 min min w1(x1)= w1s (x1)+ A1 sin k1x1 + B1 cos k1x1 w2(x2 )= w2s (x2 )+ A2 sin kx2 + B2 cos kx2 VA VB w1s (x1)= - x1 w2s (x2 )= x2 Pkr 2 Pkr Pkr 2 2 Pkr 2 gdzie: k1 = , k2 = , w1s (x1) i w2s (x2 ), caBki szczególne równaD niejednorodnych EJmin EJ min a A1, B1, A2, i B2 to staBe caBkowania , które nale|y wyznaczy z kinematycznych warunków brzegowych. Kinematyczne warunki brzegowe w tym zadaniu opisuj zale|no[ci: 1 / w1(0)= 0 ’! B1 = 0 2 / w2(0)= 0 ’! B2 = 0 239 Adam Bodnar: WytrzymaBo[ MateriaBów. Stateczno[ osiowo [ciskanych prtów prostych i równania zdeformowanej osi prta w poszczególnych przedziaBach s nastpujce: ´ ´ w1(x1)= - x1 + A1 sin k1x1 , w2(x2 )= x2 + A2 sin kx2 . l 2l PozostaBe dwie staBe wyznaczamy z warunków zszycia: 3 / w1(l 2)= w2(l 2)= ´ , ' 4 / w1(l 2) = - w' (l 2). 2 Po wykorzystaniu dwóch pierwszych, trzeci warunek daje zale|no[ci: 3´ 1 3´ 1 A1 = , A2 = , (a) 2 sin(k1l 2) 4 sin(k2l 2) a czwarty równanie: îø ´ ´ - + k1A1 cos(k1l 2)= -ïø + k2 A2 cos(k2l 2)ùø , úø l ðø2l ûø które po wykorzystaniu (a) i relacji k2 = 2 k1 oraz podstawieniu µ = k1 l 2 przyjmuje posta 3 2 1 3 1 (b) 2 tg(µ) 2 µ tg( 2µ)+ - = 0 Numeryczne rozwizanie równania (b) daje wynik: µ =1.2783 . A poniewa|: 2 2 k1 l 2 µ = , to 4 2 2 4µ 4µ EJ 6.5362EJ 2 min min k1 = ’! Pkr = = . 2 2 2 l l l Ten ostatni wynik mo|emy zapisa w formie: 2 À EJ min Pkr = , (1.229l)2 zatem wspóBczynnik dBugo[ci wyboczeniowej ± =1.229 . PrzykBad 17.5.4. Wyznaczy siB krytyczn i wspóBczynnik dBugo[ci wyboczeniowej [ciskanego osiowo prta pryzmatycznego obci|onego jak na rysunku. Z Z P Y X Jy = Jmin l Rozwizanie Moment zginajcy w wyboczonym prcie wynosi: w(x) MB Pkr w(x) B Pkr A X l VB VA 240 Adam Bodnar: WytrzymaBo[ MateriaBów. Stateczno[ osiowo [ciskanych prtów prostych M(x) = Pkrw(x)-VA x . Reakcja pionowa VA jest konsekwencj utwierdzenia na podporze B w wyniku czego wystpuje tam moment zginajcy (moment utwierdzenia). Zatem: Pkrw(x)-VA x 2 2 w (x) = - . EJmin Kolejne ró|niczkowania tego równania daj: 2 2 2 Pkr w (x)-VA Pkrw (x) 2 2 2 w (x) = - , wIV (x) = - . EJmin EJmin To równanie ró|niczkowe czwartego rzdu zapiszemy w formie: 2 2 2 wIV (x)+ k w (x) = 0 , (a) Pkr 2 gdzie: k = . EJmin CaBk ogóln równania (a) mo|na zapisa w postaci: w(x) = C1 + C2 x + C3 sin kx + C4 cos kx . StaBe caBkowania wyznaczamy z warunków brzegowych: 1/ w(0) = 0 ’! C1 + C4 = 0 ’! C1 = -C4 , 2 2 2/ w (0) = 0 ’! C4 = 0, 3/ w(l) = 0 ’! C2 l + C3 sin kl = 0 , 2 4/ w (l) = 0 ’! C2 + C3 k cos kl = 0 . Pewnego obja[nienia wymaga drugi kinematyczny warunek brzegowy. Jego sens fizyczny, oznaczajcy zerowanie si momentu zginajcego w punkcie A (podpora przegubowo przesuwna) staje si oczywisty, je[li zauwa|ymy, |e: 2 2 M(x) = -w (x)EJmin Z dwóch ostatnich warunków otrzymujemy równanie: kl = tg kl , którego najmniejszy dodatni, ró|ny od zera pierwiastek ma warto[ kl = 4.4934 . Tak wic: 4.49342 EJmin EJmin Pkr = = 20.1906 , 2 2 l l lub inaczej: 2 2 À EJmin À EJmin Pkr = H" . (0.6992*l)2 (0.7l)2 WspóBczynnik dBugo[ci wyboczeniowej dla takiego prta wynosi± = 0.7 . 241 Adam Bodnar: WytrzymaBo[ MateriaBów. Stateczno[ osiowo [ciskanych prtów prostych PrzykBad 17.5.5. Wyznaczy siB krytyczn i wspóBczynnik dBugo[ci wyboczeniowej [ciskanego osiowo prta pryzmatycznego obci|onego jak na rysunku. Z Z Y P X Jy = Jmin l Rozwizanie Moment zginajcy w wyboczonym prcie wynosi: MB w(x) Pkr Pkr MA w(x) A B X l M(x) = Pkr w(x)- M . A Std równanie ró|niczkowe osi wyboczonego prta ma posta: M - Pkr w(x) A 2 2 w (x) = EJmin Tak jak w poprzednim przykBadzie, kolejne ró|niczkowania tego równania daj: 2 2 2 Pkr w (x) Pkrw (x) 2 2 2 w (x) = - , wIV (x) = - , EJmin EJmin 2 2 2 wIV (x)+ k w (x) = 0 , (a) Pkr 2 gdzie: k = . EJmin CaBk ogóln równania (a) mo|na zapisa w postaci: w(x) = C1 + C2 x + C3 sin kx + C4 cos kx . StaBe caBkowania wyznaczymy z warunków brzegowych, ale zanim je sformuBujemy zwrómy uwag na zale|no[ midzy trzeci pochodn ugicia i siB poprzeczn. Wiemy ju|, |e: 2 2 M(x) = -w (x)EJmin , wic po obustronnym ró|niczkowaniu otrzymamy: 2 2 2 2 M (x) = -w (x)EJmin , 2 2 2 2 ale M (x) = Q(x), zatem Q(x) = -w (x)EJmin . Indeks  min przy momencie bezwBadno[ci w ogólnym przypadku zale|no[ci ró|niczkowych midzy momentem zginajcym, siB poprzeczn i odpowiednimi pochodnymi funkcji ugicia winien by zastpiony indeksem wskazujcym o[ zginania. Kinematyczne warunki brzegowe w tym prcie maj posta: 242 Adam Bodnar: WytrzymaBo[ MateriaBów. Stateczno[ osiowo [ciskanych prtów prostych 1/ w(0) = 0 ’! C1 + C4 = 0 , 2 2/ w (0) = 0 ’! C2 + kC3 = 0 ’! C2 = -kC3 , 2 3/ w (l) = 0 ’! C2 + kC3 cos kl - kC4 sin kl = 0 , 3 3 2 2 2 4/ w (l) = 0 ’! - k C3 cos kl + k C4 sin kl = 0 . Czwarty kinematyczny warunek brzegowy mówi o zerowaniu si siBy poprzecznej na podporze B. Podstawienie do warunku trzeciego, C2 = -kC3 z warunku drugiego i C4 = C3 cos kl sin kl z warunku czwartego daje zale|no[: C3 sin kl = 0 . StaBa caBkowania C3 nie mo|e by równa zeru bo wówczas zeruj si pozostaBe staBe caBkowania i w(x) = 0 , co przeczy zaBo|onej krzywoliniowej formie wyboczonego prta, wic: nÀ sin kl = 0 ’! k = , n = 1, 2, 3,.... l Najmniejszy pierwiastek tego równania daje siB krytyczn o warto[ci: 2 À EJmin Pkr = , z której wynika i| wspóBczynnik dBugo[ci wyboczeniowej dla takiego prta 2 l ± = 1. PrzykBad 17.5.6. O jak warto[ "T musi wzrosn temperatura otoczenia obustronnie zamocowanego prta stalowego, o dBugo[ci l = 12 m i przekroju zBo|onego z dwóch ktowników równoramiennych 150*150*12, aby utraciB on swoj stateczno[. StaBe materiaBowe prta wynosz: moduB Younga E = 205 GPa, granica proporcjonalno[ci RH = 200 MPa, wspóBczynnik rozszerzalno[ci cieplnej liniowej µT = 12 *10-6 /o C . Z0 Z0 Y0 X l = 12 m SiBa krytyczna dla prta obustronnie zamocowanego pracujcego w zakresie liniowo spr|ystym ma warto[: 2 À EJmin E Pkr = , gdzie: lw = 0.5 l 2 lw Pod wpBywem podniesienia temperatury o "T prt podparty w sposób nieskrpowany mo|e si wydBu|y o " l = µT "T l . Poniewa| prt jest zamocowany to wydBu|enie redukowane jest do zera przez [ciskajc siB osiow P speBniajc zale|no[: " l EA µT "T l EA P = ’! P = . l l 243 Adam Bodnar: WytrzymaBo[ MateriaBów. Stateczno[ osiowo [ciskanych prtów prostych Z porównania obu tych siB otrzymamy krytyczn warto[ zmiany temperatury otoczenia, przy której prt utraci sw stateczno[: 2 2 µT "T l EA À EJmin À = ’! "T = , 2 l lw µT »2 lw gdzie: » = . imin Potrzebujemy wyliczy minimalny promieD bezwBadno[ci przekroju. Z tablic profili walcowanych odczytujemy dane dla jednego ktownika · ¾ Z tablic profili walcowanych odczytujemy 10.85 dane dla jednego ktownika wymiary w cm 45° Pole przekroju: A = 34.9 cm2, 4.15 gBówne centralne momenty bezwBadno[ci: J¾ = 1186 cm4, J· = 305 cm4. 10.85 4.15 Z GBówne centralne osie bezwBadno[ci przekroju tego prta to Y jego osie symetrii. Momenty bezwBadno[ci wzgldem tych osi maj warto[: J = 2 * J¾ = 2 *1186 = 2372 cm4, y 2 J = 2 [J· + A(4.15* 2) ]= z 2 = 2[305 + 34.9(4.15* 2) ]= 3014.261 cm4. Minimalny promieD bezwBadno[ci: 2372 imin = iy = = 5.829 cm. 69.8 SmukBo[: lw 0.5*1200 » = = 102.934 . imin 5.829 Poniewa| do obliczeD przyjto siB krytyczn Eulera, nale|y sprawdzi czy smukBo[ prta jest wiksza od smukBo[ci granicznej. E 205*103 »gr = À = À = 100.58, zatem » > »gr . RH 200 Zmiana temperatury otoczenia powodujca utrat stateczno[ci rozwa|anego prta wynosi: 2 2 À À "T = = = 77.62 °C. µT »2 12*10-6 *102.9342 244 Adam Bodnar: WytrzymaBo[ MateriaBów. Stateczno[ osiowo [ciskanych prtów prostych Je[li zmienione zostan warunki podparcia prta z zamocowanych na przegubowe, to wówczas jego smukBo[ bdzie równa: lw 1*1200 » = = = 205.867 , imin 5.829 a krytyczna zmiana temperatury bdzie wynosi: 2 2 À À "T = = = 19.41°C. µT »2 12*10-6 * 205.8672 17.6. Zastosowanie metody energetycznej przy wyznaczaniu siBy krytycznej Rozwizanie zagadnienia utraty stateczno[ci drog caBkowania równania ró|niczkowego krzywoliniowej postaci prta w bardziej zBo|onych przypadkach obci|enia czy jego geometrii, czsto prowadzi do skomplikowanych równaD ró|niczkowych o zmiennych wspóBczynnikach, których rozwizanie wymaga zBo|onych metod matematycznych i bywa przyczyn braku zamknitych rozwizaD analitycznych. W takich przypadkach chtnie korzystamy z metod energetycznych, umo|liwiajcych szybkie otrzymanie przybli|onego rozwizania. Dalej omówimy metod Timoshenki - Ritza wyznaczania siBy krytycznej wykorzystujc twierdzenie o minimum caBkowitej energii potencjalnej ukBadu. Twierdzenie to mówi, |e: w poBo|eniu równowagi staBej caBkowita energia potencjalna ukBadu   zdefiniowana wzorem:   = Lw - Lz , (17.21) gdzie: Lz - praca siB zewntrznych, Lw - praca siB wewntrznych, osiga minimum. We wspomnianej metodzie zakBadamy równanie odksztaBconej osi prta odpowiadajce kinematycznym i statycznym warunkom brzegowym: n w (x)= fm(x), (17.22) "Cm m=1 i dalej na podstawie zaBo|onego równania odksztaBconej osi prta obliczamy prac siB zewntrznych oraz prac siB wewntrznych , a nastpnie rozpisujemy ukBad równaD "   = 0 . (17.23) " Cm Otrzymany w ten sposób ukBad równaD (17.23) jest ukBadem równaD liniowych jednorodnych ze wzgldu na wspóBczynniki Cm . Z przyrównania do zera wyznacznika tego ukBadu wyznaczamy przybli|on warto[ siBy krytycznej. Uzyskana t metod siBa krytyczna ma warto[ zawsze wiksza od dokBadnej, i tym bli|sz dokBadnej im bli|sz rzeczywistej jest zaBo|ona posta ugitej osi prta w stanie krzywoliniowej równowagi. Je|eli w miejsce skoDczonego szeregu funkcji (17.22) przyjmiemy, |e zdeformowan o[ opisuje jedna funkcja: w(x)= C f (x), to w miejsce ukBadu równaD (17.23) otrzymujemy jedno równanie z którego wyznaczamy siB krytyczn prostym wzorem zawierajcym pierwsz i drug pochodn funkcji f (x). W celu jego wyprowadzenia rozwa|my prt pokazany ni|ej na rys. 245 Adam Bodnar: WytrzymaBo[ MateriaBów. Stateczno[ osiowo [ciskanych prtów prostych du ± w(x) X dx u Z Y P P X Jy = Jmin l Praca siB wewntrznych, która równa si energii spr|ystej ukBadu, przy pominiciu wpBywu siB podBu|nych wynosi: 2 l M (x) y Lw = U = dx . +" 2EJ y 0 Uwzgldniajc, zwizek ró|niczkowy midzy momentem zginajcym i drug pochodn linii ugicia M = -EJ w'' (x), otrzymujemy: y y l 2 l l M (x) EJ EJ y y y 2 2 '' 2 Lw = U = dx = [w'' (x)] dx = C [f (x)] dx . +" +" +" 2EJ 2 2 y 0 0 0 Aby obliczy prac siB zewntrznych potrzebujemy wyznaczy poziome przemieszczenia u . Wyliczymy je jako ró|nic midzy dBugo[ci pierwotn l a rzutem zdeformowanej osi prta na o[ X. Z rysunku pokazanego wy|ej, Batwo obliczymy zale|no[ midzy dowolnie maBym odcinkiem prta dx i dowolnie maBym przemieszczenie jego koDca du: du = dx(1 - cos±). Poniewa| kt ± jest maBy to: ± H" sin± H" tg ± = w' (x) i kolejno przeksztaBcenia daj: 2 2 ± ± ëø öø ëø öø 1 1 1 2 2 (1 - cos±)= 2 sin2 H" 2tg H" 2 ± ÷ø ìø ÷ø H" 2 tg± = [w' (x)] ìø 2 2 2 2 2 íø øø íø øø Std caBkowite przemieszczenie u wynosi: l l l 2 1 C 2 ' 2 u = cos±)dx = [w'(x)] dx = [f (x)] dx , i +"(1- +" +" 2 2 0 0 0 i praca siB zewntrznych jest równa: l 2 C ' 2 L = P u = P [f (x)] dx . z +" 2 0 CaBkowita energia potencjalna analizowanego prta jest równa: l l 2 EJ C y 2 '' 2 ' 2   = Lw - L = U =C [f (x)] dx - P [f (x)] dx , z +" +" 2 2 0 0 i przyrównanie do zera jej pochodnej wzgldem staBego wspóBczynnika C daje równanie 246 Adam Bodnar: WytrzymaBo[ MateriaBów. Stateczno[ osiowo [ciskanych prtów prostych l l d  '' 2 ' 2 =C EJ [f (x)] dx - PC [f (x)] dx = 0 , y +" +" d C 0 0 z którego otrzymujemy poszukiwany wzór na siB krytyczn: l 2 '' EJ [f (x)] dx min +" 0 Pkr = . (17.24) l +"[f ' (x)]2 dx 0 17.6.1. PrzykBady PrzykBad 17.6.1.1. Wyznaczy siB krytyczn i wspóBczynnik dBugo[ci wyboczeniowej, prta przegubowo podpartego obci|onego osiowo dwoma siBami [ciskajcymi jak na rysunku. Z Z P P Y X l l Jy = Jmin 2 2 ZakBadamy równanie odksztaBconej osi prta w postaci: Àx w(x)= C sin , (a) l które speBnia kinematyczne warunki brzegowe - zerowanie si ugicia na podporach oraz statyczne warunki brzegowe - zerowanie si tam momentów zginajcych. u 2 w P u P X l l 2 2 Praca siB wewntrznych wynosi: l 2 l l 4 4 M (x) EJ EJ EJ À Àx À y y y y 2 2 2 2 Lw = U = dx = [w'' (x)] dx = C C +" +" +"sin dx = 4 3 2EJ 2 2 l 4 l l y 0 0 0 Przemieszczenie punktu przyBo|enia siBy na lewej podporze jest równe: l l 2 2 1 À À x À 2 2 2 2 u = [w' (x)] dx = C +" +"cos dx = C , 2 2 l 4l 2l 0 0 std caBkowita praca siB zewntrznych wynosi: 247 Adam Bodnar: WytrzymaBo[ MateriaBów. Stateczno[ osiowo [ciskanych prtów prostych 2 u 3 À 2 Lz = P u + P = P C . 2 8 l CaBkowita energia potencjalna analizowanego prta jest równa: 4 2 À 3 À 2 2   = Lw - Lz = EJ C1 - P C1 , i przyrównanie do zera jej pochodnej wzgldem y 8 l 4l3 wspóBczynnika C daje równanie: 4 2 E J d   À 3 À y = C - P C = 0 , d C 2 4 l l3 z którego wyznaczamy poszukiwane warto[ci siBy krytycznej i wspóBczynnika dBugo[ci wyboczeniowej 2 2 À E J À E J 2 min min Pkr = = . 2 3 l (1.225l)2 SiBa krytyczna dla tego prta otrzymana metod caBkowania równania ró|niczkowego (patrz przykBad 17.5.3) wyniosBa 2 6.5362 EJ À EJ min min Pkr = = , 2 l (1.229l)2 std bBd rozwizania metod energetyczn wynosi 0.67 %. Policzmy ponownie to zadanie przy zaBo|onym innym równaniu odksztaBconej osi prta. Przyjmijmy teraz równanie w formie: C w(x)= x(l - x), (b) 2 l które speBnia kinematyczne warunki brzegowe ale nie daje zerowania si momentów zginajcych na podporach bo: C 2C w'(x)= (l - 2 x) , w''(x)= - , i druga pochodna jest ró|na od zera. Zatem równanie (b) 2 2 l l jest  gorsze od równania (a) i zobaczymy jaki to bdzie miaBo wpByw na warto[ siBy krytycznej. Kolejno obliczamy: 2C moment zginajcy: M = -EJ w'' (x)= EJ , y y y 2 l l 2 l M (x) 2EJ 2EJ y y y 2 2 prac siB wewntrznych: Lw = U = dx = C = C , +" +"dx 4 2EJ l l3 y 0 0 l l 2 2 1 C C 2 2 przemieszczenie lewej podpory: u = [w' (x)] dx = , +" +"(l - 2 x) dx = 4 2 6l 2l 0 0 248 Adam Bodnar: WytrzymaBo[ MateriaBów. Stateczno[ osiowo [ciskanych prtów prostych 2 u 3 C prac siB zewntrznych: Lz = P u + P = Pu = P , 2 2 4l 2 2EJ C y 2 caBkowit energi potencjaln prta:   = Lw - Lz = C - P , 4l l3 aby z zerowania si jej pochodnej: 8 E J d   P y = C - C- = 0 , wyznaczy siB krytyczn: d C l l3 2 8 E J À E J min min Pkr = = . 2 l (1.111l)2 Tym razem bBd rozwizania metod energetyczn wynosi 18.30 %. PrzykBad 17.6.1.2. Wyznaczy siB krytyczn, prta przegubowo podpartego, o skokowo zmiennym momencie bezwBadno[ci obci|onego osiowo dwoma siBami [ciskajcymi jak na rysunku. Z Z P P Jy Y 2Jy X l l Jy = Jmin 2 2 ZakBadamy równanie odksztaBconej osi prta w postaci: Àx w(x)= C sin . l Równanie momentów zginajcych przyjmuje form: 2 À Àx M = -EJ w'' (x)= C EJ sin , y y y 2 l l prac siB wewntrznych jest równa: l 2 l 4 4 4 4 EJ 2EJ EJ 2EJ À Àx À Àx À l À l y y y y 2 2 2 2 2 2 Lw = C +"sin dx + C +"sin dx = C + C = 4 4 4 4 2 l 2 l 2 4 2 4 l l l l 0 l 2 . 4 À EJ 3 y 2 = C 8 l3 Przemieszczenia zewntrznych siB [ciskajcych jak i praca tych siB s takie same jak w przykBadzie 17.6.1.1. 2 u 3 À 2 Lz = P u + P = P C . 2 8 l Std caBkowita energia potencjalna analizowanego prta wynosi: 249 Adam Bodnar: WytrzymaBo[ MateriaBów. Stateczno[ osiowo [ciskanych prtów prostych 4 2 À EJ 3 3 À y 2 2   = Lw - Lz = C - P C . 3 8 8 l l Z przyrównanie do zera jej pochodnej wzgldem staBego wspóBczynnika C otrzymujemy: 2 À E J min Pkr = . 2 l X PrzykBad 17.6.1.3. Wyznaczy krytyczn warto[ obci|enia prta Z wspornikowego, jak na rysunku obok, o l Jy = Jmin przekroju A obci|onego tylko ci|arem wBasnym ³ . Y Z Mamy tutaj do czynienia z zagadnieniem utraty stateczno[ci prta [ciskanego osiowo obci|eniem cigBym q = ³ A równomiernie rozBo|onym wzdBu| jego osi. Moment zginajcy w dowolnym przekroju prta X przy zdeformowanej jego osi (patrz rys. obok) ·(¾ ) wynosi: w(x) q l M (x) = y +"q[·(¾)- w(x)]d¾ , gdzie: q = ³ A . ¾ l x x l Równanie ró|niczkowe ugitej osi prta ma posta: l 2 w d w(x) EJ = )- w(x)] d¾ . y +"q[·(¾ d x2 x Powy|sze równanie ró|niczkowe o zmiennych wspóBczynnikach mo|na rozwiza stosujc nieskoDczone szeregi otrzymujc (patrz np. S.P.Timoshenko, R.Gere: Teoria stateczno[ci spr|ystej. Arkady, Warszawa 1963) w wyniku: 2 7.837EJmin À EJmin (ql) = = . (c) kr 2 l2 (1.122 l) Teraz przykBad ten rozwi|emy stosujc metod energetyczn. Przyjmijmy lini ugicia w postaci: ëø öø Àx ìø ÷ø w(x)= C - cos , która speBnia kinematyczne warunki brzegowe (zerowanie si ugicia i ìø1 ÷ø 2l íø øø kta ugicia w utwierdzeniu). Przy przyjtej formie linii ugicia moment zginajcy okre[la zale|no[: 250 Adam Bodnar: WytrzymaBo[ MateriaBów. Stateczno[ osiowo [ciskanych prtów prostych l l l ëø À ¾ öø ëø 2l À ¾ öø l M (x)= y x ìø ÷ø ìø ÷ø +"q[·(¾)- w(x)]d¾ = q C+"ìø1 - cos ÷ø d¾ - q+"w(x)d¾ = q C ìø¾ - sin ÷ø - 2l À 2l íø øø íø øø x x x îø ùø 2l ëø À x öø À x öø l - q w(x)¾ = q C (l - x)- ìø - sin - q C (l - x)ëø1 - cos = 1 ÷øúø ìø ÷ø ïø x ìø ÷ø ìø ÷ø À 2l 2l íø øø íø øø ðø ûø îø ùø À x 2l ëø À x öø = q C (l - x)cos - ìø - sin ÷øúø 1 ïø ìø ÷ø 2l À 2l íø øø ðø ûø std praca siB wewntrznych (równa energii spr|ystej) wynosi: l 2 M (x) q2l3 1 9 32 y ëø öø 2 Lw = U = dx = C ìø + - ÷ø . +" 2 3 2EJ 2EJ 6 íø À À øø y y 0 Praca wykonana przez cigle rozBo|one obci|enie osiowe wynosi (patrz wyra|enie na pionowe przemieszczenie punktów osi prta wywoBane zaBo|on jej deformacj podane w przykBadzie 17.6.1.1.): l l 2 2 qÀ À x qÀ 1 1 ëø öø 2 2 2 Lz = - x)1[w' (x)] dx = C - x)sin2 dx = C - ÷ø . ìø +"q(l +"(l 2 2 2 2l 8 4 8l íø øø À 0 0 Otrzymanie powy|sze wyniku wymaga wykonania do[ |mudnych caBkowaD. CaBkowita energia potencjalna zdeformowanego prta jest równa: 2 q2l3 1 9 32 qÀ 1 1 ëø öø ëø öø 2 2   = Lw - Lz = C + - ÷ø - C - ÷ø . ìø ìø 2 3 2 2 EJ 6 8 4 íø À À øø íø À øø y Przyrównujc do zera jej pochodn wzgldem C otrzymujemy: 2 "   q2l3 1 9 32 qÀ 1 1 ëø öø ëø öø = C + - ÷ø - C - ÷ø = 0 . ìø ìø 2 3 2 " C EJ 6 4 4 íø À À øø íø À øø y Std krytyczna warto[ ci|aru prta wynosi: 2 7.869 EJmin À EJmin (ql) = = . (d) kr 2 2 l (1.120l) Porównanie zale|no[ci (c) i (d) pokazuje, |e bBd midzy rozwizaniem otrzymanym drog caBkowania równania ró|niczkowego a metod energetyczn jest znikomy i wynosi okoBo 0.41 %. Policzmy krytyczna wysoko[ wspornikowego prta przyjmujc, |e wykonany zostaB ze stali o module Younga E = 205 GPa i ci|arze wBasnym ³ = 78.50 kN/m3, a jego przekrój poprzeczny jest kwadratowy o boku 1 cm. Aby j wyznaczy przeksztaBcamy zale|no[ (c) otrzymujc: 2 7.837 EJ 7.837 EJ 7.837 EJ 7.837 E imin min 3 min 3 min 3 (q l)kr = ’! lkr = ’! lkr = ’! lkr = . 2 q ³ A ³ l Wstawienie warto[ci staBych materiaBowych i wymiarów przekroju daje: 251 Adam Bodnar: WytrzymaBo[ MateriaBów. Stateczno[ osiowo [ciskanych prtów prostych 7.837* 205*109 *10-4 3 lkr = ’! lkr = 5.546 m. 78.50 *103 *12 Przytoczony na pocztku tego rozdziaBu warunek no[no[ci w postaci nie przekroczenia wytrzymaBo[ci obliczeniowej przy [ciskaniu daB dopuszczaln wysoko[ takiego prta równ 2.739*103 m. Pokazuje to, jak w tym przypadku decydujce znaczenie na no[no[ konstrukcji ma zjawisko utraty stateczno[ci. 252

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
KONSTRUKCJE METALOWE Projekt słupa osiowo ściskanego, dwugałęziowego
ROZCIĄGANIE PRĘTÓW PROSTYCH uzupełnienia
ROZCIĄGANIE PRĘTÓW PROSTYCH uzupełnienia
Strop stalowy Slup dwugaleziowy osiowo ściskany
Elementy rozciągane i osiowo ściskane PN i EC
Druzga, wytrzymałość materiałów Ć, PRĘTY ŚCISKANE (ROZCIĄGANE) OSIOWO
SX019a Przykład Nośność podstawy słupa ściskanego osiowo
18 mechanika budowli wykład 18 statecznosc ukladow pretowych
wytrzymałość materiałów Projektowanie prętów ściskanych
Analiza stateczności słupów stalowych obiążonych ściskaniem zmiennym w czasie
17 prosty model keynesowski

więcej podobnych podstron