3818438649

Niewpróżnujące Próżnowanie

Wespazjan Kochowski wypowiada! się na temat istoty i funkcji poezji. W Lirykach znajdujemy wiele wierszy autotematycznych, stanowiących próbę określenia miejsca własnego dzieła w ciągu rozwojowym poezji od starożytności poczynając, a więc także próbę określenia siebie, jako poety wobec poprzedników i współczesnych, „Poetycka teoria poezji" - skonstruowana przez Kochowskiego nie jest ani spójna, ani szczególnie odkrywcza.

Ważnym wątkiem jest próba określenia istoty, celów i zadań poezji w języku narodowym. Przeciwstawia on twórczość w języku polskim poezji uczonej - „wysokiej" -niedoścignionemu wzorowi literatury antycznej i nowożytnej w języku łacińskim, jednocześnie wyznaczając domenę ograniczoną do poezji pasterskiej, wiejskiej,

W Lirykach Kochowskiego mamy mało odwołań do muz, jednak pojawiają się przy nich dwa epitety: „mądre Muzy" i „uczone boginie". W ten sposób wskazuje poeta na dwa źródła poezji: boską inspirację i uczoność (pracę).

W wierszu „Poetowie polscy" poeta wykazuje, że nowożytna poezja narodowa jest równie bogata i różnorodna jak antyczna.

Siebie poeta przedstawia w roli wieśniaka „pługa dozarnego", nieuczonego, prostego twórcy, który tylko „z dohi zagląda na Parnas”. Towarzyszy temu deklaracja: „sobie ja dumam"(śpiewam) i odrzucenie wzorów natchnionych śpiewaków Orfeusza, Amfiona i Ariona. Tak ukształtowany obraz twórcy ogranicza zasięg tematyczny jego dzieła - spod jego pióra mogą wychodzić utwory mieszczące się w formule „ niepróżnującepróżnowanie”.

W takim obszarze mieszczą się przede wszystkim utwory podejmujące pochwałę życia na wsi. Ziemiańska arkadia Kochowskiego usytuowana została wokół „gniazda ojczystego”, tj. Gaju, rodzinnej wsi poety u stóp Gór Świętokrzyskich. Opisujący poeta znajduje się w centrum kręgą zakreślonego horyzontem zaprzyjaźnionej okolicy szlacheckiej, otaczającej rodzinną wieś lub zamkniętego ścianami domu. Takie umiejscowienie podmiotu w centrum kręgu jest formą harmonizacji świata, czynnikiem wprowadzającym ład do obserwowanej rzeczywistości., a także sposobem odgraniczenia przestrzeni sakralnej. Wszystko co znajduje się w kręgu nacechowane j est pozytywnie.

Obraz życia ziemiańskiego w utworach Kochowskiego ma charakter autobiograficzny np, pochwała nowego dworu w Goleniowach

Jednym ze sposobów narzucania czytelnikowi przekonania, że poeta przedstawia wzory życia wynikające z jego doświadczenia, niejako wypróbowane, jest przypisywanie poszczególnych utworów konkretnym osobom, krewnym i znajomym - idzie tu za Horacym., którego ody miały zwykle konkretnego adresata. Z tych przypisań da się odtworzyć przyjacielski krąg poety, złożony z sąsiadów, krewnych, towarzyszy broni.

W tym samym kręgu „niepróżnującego próżnowania” mieszczą się utwory mające towarzyszyć zabawie. Są tu wiersze sławiące myślistwo, towarzyszące biesiadom i „dobrej myśli”, satyryczne i humorystyczne. Są wśród nich utwory trywialne, niedalekie od prostactwa

Sposobem wyjścia z kręgu „niepróżnującego próżnowania”, a zarazem próbą osiągnięcia Parnasu jest uprawianie historiografii lub twórczości poetyckiej traktującej o wydarzeniach historycznych Kochowski dowodzi wyższość moralną historiografii nad poezją. Kochowski sądzi, że przekazując prawdę o zdarzeniach, oceniając bohaterów, historyk dostarcza wzorów, pozwala odróżnić naganne od godnego naśladowania. Poezja służy przede wszystkim rozrywce - zgodnie z sądem Cycerona, Z tej definicji poezji wymykają się jednak utwory „poważne" -poemat heroiczny, różne małe formy epickie, także liryka tratująca o wydarzeniach bieżących. Taka poezja ma trzy podstawowe cele: zapewnienie nieśmiertelność bohaterom, osądzenie współczesnych i przekazanie imienia poety potomnym, Nawiązuje tu Kochowski do poglądów Kochanowskiego i Horacego, dla których poezja była pamięciom przechowującą imiona bohaterowi ich czyny. Poezja poważna powinna uczyć przez podawanie przykładów.

Ponieważ obowiązkiem poety jest wymierzanie sprawiedliwości aktorom wydarzeń historycznych, wobec tego formułuje sądy ostre, jednoznacznie pozytywne lub negatywne.