5020057927

Rozdział 3 „Poznawcze składniki osobowości

Zawartość rozdziału

osobowość - poglądy i przekonania ludzi na temat rzeczywistości oraz sposobów przetwarzania informacji i tłumaczenia wydarzeń

>    nacisk Wadzie się na różnice zachowań ludzi w różnych sytuacjach (inaczej niż w teorii cech) poznawcze składniki osobowości:

>    informacje (treść)

>    sposoby ich przetwarzania (proces poznania)

Style poznawcze

Herman Witkin:

>    zależność/niezależność od pola (Test Pręta i Ramy) - różnice między ludźmi w umiejętności spostrzegania danego elementu niezależnie od jego otoczenia

■    ludzie o wysokiej niezależności od pola:

•    lepiej spostrzegają fragmenty rzeczywistości w oderwaniu od jego otoczenia

•    bardziej aktywni w przezwyciężaniu trudności życiowych

•    lepiej i elastyczniej panują nad swoimi impulsami

•    rzadziej borykają się z poczuciem niższości

•    wolą kierunki wymagające umiejętności analitycznych, lepiej sobie na nich radzą

*    ludzie zależni od pola:

•    lepiej wypadają tam gdzie w grę wchodzą kontakty z ludźmi (nauki społeczne, doradztwo, nauczanie)

>    analityczne/globalne siyle poznawcze:

■    osoba o stylu analitycznym:

•    oddziela bodźce od ich otoczenia i potrafi przezwyciężyć ich kontekst

•    świat składa się z wyraźnie zarysowanych części (całość jest dobrze zorganizowana)

•    spostrzegają siebie jako jedn. wyraźnie ustrukturowane i wyodrębnione z otoczenia

*    osoby o globalnym stylu funkcjonowania poznawczego:

•    rzeczywistość ma zatarte kontury

•    całość narzuca sposób widzenia poszczególnych części

• traktują ciało jako nieokreśloną „masę”, a granica między „Ja a Nie - ja” wydaje im się płynna

•    ich poczucie tożsamości oraz uczucia i poglądy o wiele silniej zależą od otoczenia

•    częściej zmieniają zdanie dopasowując je do przekonań ludzi sprawujących władzę inne kategorie stylów poznawczych:

>    styl wygładzający/zaostrzający - określający wrażliwość na różnice miedzy przedmiotami

>    styl wypierający/przyjmujący - różnice we wrażliwości na uczucia

>    ludzie o wysokiej/niskiej złożoności poznawczej - różnice w zakresie dokonywanej przez nich strukturyzacji rzeczywistości

dziś pojęcie stylów poznawczych - mało popularne; najbliższe im jest pojęcie samoobserwacji kontrolującej:

>    ludzie o dużej stóonności do samokontroli - bardzo wyczuleni na presję okoliczności i dostosowują do niej swoje zachowanie

>    osoby nie przejawiające tej skłonności - mniej uważnie wsłuchują się w głosy swojego otoczenia społecznego i kierują się w swoim zachowaniu własnymi uczuciami i poglądami

Prekursorzy poznawczego podejścia do osobowości: Kelly i Rotter

Teoria konstruktów osobistych Kelly¹ eg o

dotyczy sposobu, w jaki dany człowiek konstruuje lub interpretuje rzeczywistość

nie istnieje prawda obiektywna, lecz różne interpretacje (konstrukty) tego samego wydarzenia

człowiek - przyrównany do naukowca obserwującego wydarzenia, stawiającego hipotezy i usiłującego przewidywać

przyszłość

>    prawdziwego naukowca różni od przeciętnego człowieka:

*    systematyczność prowadzonych obserwacji

■    większa metodyczność w stawianiu i weryfikowaniu hipotez teoria Kelly‘ego:

>    dotyczy struktury, procesu, stałości i zmian w organizmie

>    obejmuje to, co wyróżnia jedn. i to co jest wspólne wszystkim ludziom (łączy idiograficzny i nomotetyczny punkt widzenia)

*    kładzie nacisk na wyjątkowość, swoistość jednostkowej interpretacji świata

■    opisuje wspólne wszystkim ludziom procesy funkcjonowania poznawczego

>    pod stawowe p oj ęci e: konstru kt

■    sposób spostrzegania, konstruowania, interpretowania rzeczywistości

*    ma zawsze dwa bieguny - nie muszą być logicznymi przeciwieństwami (np.asertwny -nieasertywny; wrogi - nieasertywny)