osobowość - poglądy i przekonania ludzi na temat rzeczywistości oraz sposobów przetwarzania informacji i tłumaczenia wydarzeń
> nacisk Wadzie się na różnice zachowań ludzi w różnych sytuacjach (inaczej niż w teorii cech) poznawcze składniki osobowości:
> informacje (treść)
> sposoby ich przetwarzania (proces poznania)
Herman Witkin:
> zależność/niezależność od pola (Test Pręta i Ramy) - różnice między ludźmi w umiejętności spostrzegania danego elementu niezależnie od jego otoczenia
■ ludzie o wysokiej niezależności od pola:
• lepiej spostrzegają fragmenty rzeczywistości w oderwaniu od jego otoczenia
• bardziej aktywni w przezwyciężaniu trudności życiowych
• lepiej i elastyczniej panują nad swoimi impulsami
• rzadziej borykają się z poczuciem niższości
• wolą kierunki wymagające umiejętności analitycznych, lepiej sobie na nich radzą
* ludzie zależni od pola:
• lepiej wypadają tam gdzie w grę wchodzą kontakty z ludźmi (nauki społeczne, doradztwo, nauczanie)
> analityczne/globalne siyle poznawcze:
■ osoba o stylu analitycznym:
• oddziela bodźce od ich otoczenia i potrafi przezwyciężyć ich kontekst
• świat składa się z wyraźnie zarysowanych części (całość jest dobrze zorganizowana)
• spostrzegają siebie jako jedn. wyraźnie ustrukturowane i wyodrębnione z otoczenia
* osoby o globalnym stylu funkcjonowania poznawczego:
• rzeczywistość ma zatarte kontury
• całość narzuca sposób widzenia poszczególnych części
• traktują ciało jako nieokreśloną „masę”, a granica między „Ja a Nie - ja” wydaje im się płynna
• ich poczucie tożsamości oraz uczucia i poglądy o wiele silniej zależą od otoczenia
• częściej zmieniają zdanie dopasowując je do przekonań ludzi sprawujących władzę inne kategorie stylów poznawczych:
> styl wygładzający/zaostrzający - określający wrażliwość na różnice miedzy przedmiotami
> styl wypierający/przyjmujący - różnice we wrażliwości na uczucia
> ludzie o wysokiej/niskiej złożoności poznawczej - różnice w zakresie dokonywanej przez nich strukturyzacji rzeczywistości
dziś pojęcie stylów poznawczych - mało popularne; najbliższe im jest pojęcie samoobserwacji kontrolującej:
> ludzie o dużej stóonności do samokontroli - bardzo wyczuleni na presję okoliczności i dostosowują do niej swoje zachowanie
> osoby nie przejawiające tej skłonności - mniej uważnie wsłuchują się w głosy swojego otoczenia społecznego i kierują się w swoim zachowaniu własnymi uczuciami i poglądami
Teoria konstruktów osobistych Kelly1 eg o
dotyczy sposobu, w jaki dany człowiek konstruuje lub interpretuje rzeczywistość
nie istnieje prawda obiektywna, lecz różne interpretacje (konstrukty) tego samego wydarzenia
człowiek - przyrównany do naukowca obserwującego wydarzenia, stawiającego hipotezy i usiłującego przewidywać
przyszłość
> prawdziwego naukowca różni od przeciętnego człowieka:
* systematyczność prowadzonych obserwacji
■ większa metodyczność w stawianiu i weryfikowaniu hipotez teoria Kelly‘ego:
> dotyczy struktury, procesu, stałości i zmian w organizmie
> obejmuje to, co wyróżnia jedn. i to co jest wspólne wszystkim ludziom (łączy idiograficzny i nomotetyczny punkt widzenia)
* kładzie nacisk na wyjątkowość, swoistość jednostkowej interpretacji świata
■ opisuje wspólne wszystkim ludziom procesy funkcjonowania poznawczego
> pod stawowe p oj ęci e: konstru kt
■ sposób spostrzegania, konstruowania, interpretowania rzeczywistości
* ma zawsze dwa bieguny - nie muszą być logicznymi przeciwieństwami (np.asertwny -nieasertywny; wrogi - nieasertywny)