1257049041

LIS BET 135

poprzednich dialogów, przejmować inicjatywę znacznie bardziej celowo niż dotychczas. Bowiem informacje z historii dialogów pozwalają, jeśli użytkownik już częściej pracował z LISBET, na wyciąganie wniosków z tego zakresu statystyki, którego dotyczy pytanie. Przyjmując, że aktualny problem nie zmierza w zupełnie nowym kierunku, LISBET może przy zahamowanym dialogu wskazać na razie zakresy i pojęcia, które we wcześniejszych dialogach decydująco przyczyniły się do rozwiązania problemu.

Tym samym informacje użytkownika LISBET — charakterystyka problemu, opis danych itd. — uzyskują funkcję wybiegającą poza rozwiązanie określonego problemu. Cały dialog kształtuje się ekonomiczniej, ponieważ nie wszystkie pytania dotyczące rozwiązania jednego problemu ulegają zapomnieniu, lecz w swych najważniejszych elementach nadal stoją do dyspozycji.

4.3.    Subprogramy statystyczne

Program LISBET ogranicza się dotychczas do propozycji proble-mowo-adekwatnego modelu statystycznego; subprogramy dla przeprowadzenia i obliczenia modeli jeszcze nie istnieją. Ponieważ LISBET nie ma dokonywać izolowanych obliczeń wielkości statystycznych, lecz ma zarazem wskazywać alternatywy i pomagać w interpretacji, wynikają tu podobne problemy jak przy tworzeniu kartotek tekstowych: informacje dotyczące modelu, jego alternatyw oraz interpretacji wyników muszą się mieśdić na wąskiej krawędzi między banałem a niezrozumiałością —- jeśli LISBET ma stanowić postęp wobec przyjętych programów i jeśli chce być przyjęty w procesie badawczym.

Niejednokrotnie proponowane w tym punkcie sprzężenie LISBET z istniejącymi programami — np. SPSS lub BMDP — nie powinno jednak w żadnym razie nastąpić. Po pierwsze, przemawiają przeciw temu możliwe względy autorsko-prawne. O wiele istotniejsze jednak jest to, że na końcu dialogu z LISBET, gdy zapadła decyzja na rzecz jakiegoś modelu statystycznego, wszystko przebiegałoby znowu w znany i stale krytykowany sposób. Poczyniono wprawdzie pewne spostrzeżenia na drodze ku modelowi, ale wynik pozostałby znów izolowany od otoczenia. Ten liczbowy wynik staje się empiryczną wypowiedzią dopiero w wyniku interpretacji, wyznaczonej z jednej strony przez ramy teoretyczne, z drugiej przez wybrany model statystyczny. A jeśli koncepcja LISBET ma być utrzymana, to niezbędne jest, by użytkownik LISBET otrzymał wskazówki także co do, interpretacji wyników liczbowych. Tego zaś raczej nie da się osiągnąć przez powiązanie z przyjętymi programami, lecz wymaga własnej biegłości statystycznej.

4.4.    Poradnictwo na wszystkich szczeblach projektu empirycznego

Istniejąca dotychczas koncepcja LISBET ogranicza się do poradnictwa przy wyborze adekwatnego modelu statystycznego i jego zastosowania do określonych danych. Taki zaczątek może oczywiście