1299076245

44 Organizacja życia społecznego

Pojęcie rodziny i wzajemne zależności

Podstawowym elementem tworzącym strukturę społeczną polskich Romów jest rodzina. W naukach humanistycznych pojęcie „rodziny” definiuje się jako grupę bądź jako instytucję społeczną. W pierwszym przypadku zwraca się szczególną uwagę na związki łączące członków tej grupy, w drugim — analizuje się jej cele, sankcje, którym podlega, ramy, w jakich jest zorganizowana. System pokrewieństwa był pierwszą trwałą strukturą społeczną w ewolucji człowieka. To właśnie w ramach stosunków pomiędzy rodzicami i dziećmi realizowane były początkowo zadania pozostałych —gospodarki, systemu kształcenia, religii. Rodzina decyduje o systemie norm, które dotyczą podstawowych dziedzin życia i które oparte są na wartościach i przekonaniach przyswajanych sobie przez poszczególnych przedstawicieli grupy. Jest to grupa rozrastająca się przez przyjmowanie członków z zewnątrz (adopcje oraz przyżenienie się) oraz przez rodzenie dzieci, dzięki czemu utrzymuje ciągłość biologiczną społeczeństwa. Odznacza się silną spójnością wewnętrzną, będącą skutkiem uczuć i emocjonalnego przywiązania współmałżonków, rodziców i dzieci, wzajemnego szacunku, solidarności i innych postaw związanych z zaspakajaniem potrzeb emocjonalnych oraz nacisków zewnętrznych ze strony członków dalszej rodziny, społeczności, instytucji religijnych i politycznych. Normy regulujące system pokrewieństwa dotyczą: małżeństwa, dziedziczenia, miejsca zamieszkania, podziału ról, władzy⁴⁵.

Rodzina romska opiera się na małżeństwie monogamicznym, jest patrylokalna (małżeństwo mieszka z rodziną męża lub w jej pobliżu) i patriarchalna (decydentem w sprawach rodziny jest ojciec, a szerzej — mężczyzna) oraz funkcjonuje w ramach struktury rodowej. Owe cechy romskiej rodziny przyczyniają się do podporządkowania kobiet mężczyznom, co zresztą podtrzymywane jest przez głęboko wpojony system norm zachowań, nakazów i sankcji⁴⁶. A. Mirga wskazał na trzy płaszczyzny rozumienia pojęcia rodziny. Po pierwsze, w sensie podstawowym, jest ona dwu-, trzypokoleniowa i patriarchalna. Po drugie, rodziną nazywa się krąg osób związanych pokrewieństwem w linii wstępującej i zstępującej wraz z liniami bocznymi, jest to tzw. familia. Po trzecie, rodzinę rozumie się jako krąg krewnych nie mieszkających w jednej osadzie oraz krąg spowinowaconych. Mówimy wtedy o narodos (narodzi)⁴⁷.

Dla wszystkich respondentów rodzina jest największą wartością. Definiują ją jako grupę spokrewnionych ze sobą osób: rodziców, dzieci, małżonków i dzieci tychże (również z poprzedniego małżeństwa) oraz dziadków. Do rodziny zalicza się również współmałżonka, który wszedł do rodziny na skutek powinowactwa, oraz jego dzieci z poprzedniego małżeństwa. Są to osoby silnie ze sobą związane. Natomiast inni krewni oraz ich powinowaci i dzieci określani są jako członkowie rodu — do rodu należy każdy, kto wywodzi z niego swoje pochodzenie. Czasem w rozmowach

⁴⁵    J. H. Turner, Socjologia. Koncepcje i ich zastosowanie, Poznań 1998, s. 147, 148.

⁴⁶    Ale nie jest to podporządkowanie bezwarunkowe.

⁴⁷    A. Mirga, op. cit., s. 97-98.