1299076279

62 Narodziny dziecka (locija)

(.mulo¹), że jest nieatrakcyjna ze względu na defekt fizyczny — brak palca. Zdarza się to również obecnie. Nie wolno jej było przekroczyć leżącej siekiery. Kobieta omijała ją, ponieważ przejście przez siekierę mogło być przyczyną narodzin dziecka z raną na twarzy. Taka wiedza nadal jest przekazywana młodym dziewczętom przez starsze kobiety (np. babcie). Dzieje się tak np. w spokrewnionych ze sobą rodzinach Lesiaków, Berników i Jaglanów.

Kobieta ciężarna musi zatem być chroniona, na przykład przez izolowanie jej od innych członków społeczności lub zdarzeń. Zgodnie z koncepcją Bystronia, formy izolowania kobiety ciężarnej można podzielić na dwie grupy: terytorialną i funkcjonalną². Izolacja terytorialna polega na zakazie przebywania w tym samym pomieszczeniu (w bliskim sąsiedztwie) z osobami z założenia czystymi, a więc z mężczyznami, osobami starymi, starszyzną w ogóle, oraz w miejscach ambiwalentnych znaczeniowo czy niebezpiecznych ze względu na sposób ich wykorzystywania, np. na cmentarzach. Natomiast izolacja funkcjonalna mówi o zakazie wykonywania pewnych czynności, które miałyby negatywny wpływ na przebieg ciąży bądź poród lub też w czasie wykonywania których kobieta mogłaby przenieść swoje właściwości kalające na dotykane przez siebie przedmioty.

U Jaglanów kobieta ciężarna nie może np. podawać do stołu, obowiązek ten przejmuje zazwyczaj jej matka, siostra, teściowa itp. U Warmijaków uważa się, że źródłem zakazów jest wpajanie dziewczynie poczucia wstydu.

...ale jak było, jest, więcej towarzystwa przy stole, wspólnie, ona po prostu nie mogła dojść do stołu, czy wziąć coś z tego stołu, bo to jest jak zakazane. Zakazane to znaczy: nie rusz. Możesz to wziąć... To było jej tabu. Tą rzecz mogła wziąć, ale ze wstydu ona tego nie brała, bo wstydziła się dojść do tego stołu przy tych Romach z brzuchem i wziąć to. Ona miała swój świat i swoją pracę domową (...). Gotowane mogło być wspólne — ktoś gotował, ale jej podawał. Ona tylko czekała... (War.l)

Podane wyżej zakazy są obowiązujące u wszystkich Romów należących do Polska Roma, ale obejmują nieco odmienny zakres zachowań w poszczególnych rodzinach.

W swoich wypowiedziach respondenci często podkreślali, że większość zakazów nie jest respektowana w życiu codziennym rodziny niezależnie od ich przynależności rodowej, często bowiem sytuacja wymaga od kobiety wykonania jakichś czynności, np. ugotowania obiadu, czy podania tego obiadu mężowi, ojcu. Często to właśnie mąż musi wyręczyć żonę i przygotować posiłek. Zdarza się to w rodzinach, które zajmują mieszkania komunalne, w pewnym oddaleniu od innych rodzin romskich i gdy ciężarna nie może liczyć na systematyczną pomoc kobiet. Zatem niezależnie od sytuacji materialnej oraz pomimo ograniczeń, jakim podlegają kobiety ciężarne, prywatne życie rodzin dopuszcza wykonywanie przez nie prac domowych, również tych związanych z przygotowywaniem posiłków. Sytuacje nie do przyjęcia z punktu widzenia całej społeczności są tolerowane z perspektywy ro-

1

   Charakterystykę mulo podaję w rozdziale dotyczącym pogrzebów.

2

   F. Cozannet izolację określa terminem „kwarannny” i wskazuje na jej powszechność w społecznościach cygańskich, zwłaszcza wtedy, kiedy związana jest z porodem. F. Cozannet, Mythes etcoutumes religieuses des tsiganes, Paris 1973, s. 96-98.