2033345854

Litteraria XXXVII, 2009 PL ISSN 0084-3008

DOROTA HECK Instytut Filologii Polskiej Uniwersytet Wrocławski

PROBLEM FILOLOGII. METODA FILOLOGICZNA - DZISIAJ?

„[...] czynności filologiczne, biograficzne i bibliograficzne uchodzą u nas, zwłaszcza w oczach pięknoduchów pozorami wyższości maskujących ignorancję, za pewnego rodzaju quan-titćs negligeables, za niepotrzebny balast wymyślony przez pedantycznych erudytów. Pochodzi to stąd, że wymagają one pracowitości iście benedyktyńskiej i nazwa ta tu dopiero znajduje właściwe zastosowanie, dają zaś wyniki mało efektowne, wysoko cenione jedynie przez znawców, zdających sobie sprawę, że bez owych czynności normalny rozwój nauki o literaturze jest nie do pomyślenia”¹.

(Julian Krzyżanowski)

„Droga od komicznego absurdu arytmetyki do morderstwa prowadzi poprzez najbardziej zgubną ze wszystkich dyscyplin, filologię. «Filologia prowadzi do najgorszego*. Gramatyka ze swymi irracjonalnymi zawiłościami ucieleśnia autorytet. Uczeń, analfabeta, proletariusz są pozbawieni tego narzędzia dominacji”².

Prześledźmy na wybranych przykładach, jak posługiwano się terminami „filologia” i pokrewnymi: „metoda filologiczna” czy „analiza filologiczna” etc. „Wspólnym mianownikiem” przytoczonych pojęć wydaje się filologia z jej respektem wobec przekazu słowa. Tekstologia (czyli najwęziej³ pojęta filologia; krytyka tekstu, edytorstwo) zmierza do odkrycia i utrwalenia jak najlepszej wersji oryginalnego tekstu; analiza filologiczna sprzyja temu celowi oraz zrozumieniu słowa; filologicznie ukierunkowana historia literatury proponowała zaś usensowniające całość fenomenów kulturowych „wielkie narracje”, które wszakże od około czterdziestu lat często się kwestionuje.

Przypomnijmy nieco ewolucję pojęcia.

„W starożytnej Grecji przez filologię rozumiano „zamiłowanie do poznawania wytworów słowa [...], natomiast filologiem [...] nazywano człowieka rozmownego, lubującego się w dia-lektyce, uczonego, który jest oddany literaturze i nauce”⁴.

J. Krzyżanowski, Nauka o literaturze, Wrocław 1984, s. 34.

G. S t e i n e r, Nauki mistrzów, tłum. J. Łoziński, Poznań 2007, s. 180. Wydany w angielskim oryginale w 2003 r. tom zawiera wykłady, wygłoszone przez Steinera na Uniwersytecie Harvarda w r. akad. 2001/2002. Zacytowany fragment odnosi się do sztuki Ionesco Lekcja (1951).

Wg Słownika terminów literackich, red. J. Sławiński, Wrocław 1976, seria Vademecum Polonisty.

K. Górski, Tekstologia i edytorstwo dzieł literackich, Warszawa 1978, s. 9.