3543304275

Stanisław Makowski

WARSZAWSKO-UKRAIŃSKI WARIANT POLSKIEGO ROMANTYZMU

Odkąd zaczęto definiować romantyzm jako formację kulturową, a nie wyłącznie jako prąd literacki, kiedy dostrzeżono narodowe zróżnicowanie romantycznych kultur oraz ich odmienną dynamikę rozwojową \ pojawiły się również pytania o zróżnicowanie wewnętrzne romantyzmu polskiego.

Tradycyjnemu pojmowaniu romantyzmu jako jednorodnego prądu literackiego, który objawił się w roku 1822 w Wilnie w postaci pierwszego tomu Poezyj Adama Mickiewicza, przeciwstawił się okazjonalnie już w roku 1928 Juliusz Kleiner, zwracając uwagę na inną niż wileńska odmianę „romantyki”, którą w postaci tłumaczeń preromantycznej dramy niemieckiej (J. H. D. Zschocke, F. J. H. Soden, A. Kotzebue, J. G. Dyck), a także Zaczarowanego fletu Mozarta i niemieckiej wersji Hamleta Szekspira zaczął prezentować Wojciech Bogusławski już w roku 1795 na scenach lwowskich. Inscenizacje dzieł autorów niemieckich, krytykowanych później w Warszawie przez Towarzystwo Iksów, Kleiner nazwał „pierwszym ogniskiem poczynającego się romantyzmu”^{1 2}.

Przekonanie Kleinera o istnieniu odmiennego niż Mickiewiczowski, lwowskiego wariantu romantyzmu, potwierdziła Krystyna Poklewska, wskazując, że wykrystalizował się on jednak dopiero po roku 1830 w grupie tzw. „poetów czerwonoru-skich”, publikujących swe utwory w wydawanej od roku 1834 „Ziewonii” (August Bielowski, Seweryn Goszczyński, Lucjan Siemieński, Dominik Magnuszewski, Kazimierz W. Wójcicki i in.). Był to romantyzm inspirowany przez twórców i myśli-

1

   M. Janion: Gorączka romantyczna. Warszawa 1975, s. 48-95.

2

   J. Kleiner: Lwów kolebką romantyzmu polskiego. W: Jednodniówka ku uczczeniu walk o Lwów... Lwów 1928, s. 32; toż: J. Kleiner: W kręgu Mickiewicza i Goethego. Warszawa 1938, s. 193-200 i W kręgu historii i teorii literatury. Oprać. A. Hutnikiewicz. Warszawa 1981, s. 379-382.