4042547803

Thierry de Montbrial

instytucją prywatną lub publiczną, mieć osobowość prawną, statut (choć nie jest to obowiązkowe); zwykle przy biera on fonnę stowarzyszenia lub fundacji.

Przedstawiciele administracji nie mają a priori tej samej swobody wyrażania swoich opinii, co prywatne instytucje, niemniej w niektórych przypadkach publicznych think tank może dysponować — w pewnym zakresie - rzeczywistą niezależnością i możliwością udziału w debacie społecznej. Prawdziwe jest również odwrotne stwierdzenie - status instytucji niepublicznej nie gwarantuje sam przez się swobody i otwartości na świat zewnętrzny. W długim okresie kluczową rolę odgrywają postanowienia statutowe (sposób zarządzania) i dywersyfikacja źródeł finansowania. Równie ważna jest kultura organizacji, która także kształtuje się przez dziesięciolecia, oraz uczciwość i reputacja jej kierownictwa. Tak jak i w innych przypadkach - czynnik czasowy odgrywa kluczową rolę, jeśli chodzi o reputację.

Analizując działalność każdej instytucji trzeba brać pod uwagę jej kontekst. Przykładowo Związek Radziecki, po części czerpiąc z wzorców amerykańskich, powołał w ramach Akademii Nauk INEMO (Instytut Gospodarki Światowej i Stosunków Międzynarodowych), Instytut Stanów' Zjednoczonych i Kanady i liczne, inne wyspecjalizowane instytucje, zajmujące się zwykle wielkimi regionami; każdy z tych znaczący ch ośrodków to think tank. Ich zadania były po części wewnętrznie sprzeczne, gdyż miały one opracowywać obiektywne analizy i prognozy dotyczące świata zewnętrznego, rozwijać stosunki ze swoimi zagranicznymi odpowiednikami, dostarczać informacji organom partii i doradzać im, lecz także rozpow szechniać różnego rodzaju informacje o charakterze analitycznym i/lub propagandowym.

To dzięki tym instytucjom zacząłem poznawać ZSRR w^r latach 70. i 80. XX wieku. Zaskoczyły mnie wówczas poziom i kompetencja wdelu moich rozmówców, cierpiącym wraz z upływem lat coraz większy lęk z powodu przepaści dzielącej ideologię i rzeczywistość. Setki badaczy, wywodzących się z tych radzieckich ośrodków, przyczyniło się do transformacji Rosji w okresie po upadku systemu komunistycznego właśnie dlatego, że potrafili oni prowadzić rzeczywisty dialog ze światem.

W Chinach Mao też istniały laboratoria idei, choć kraj ten był mniej otwarty na świat zewnętrzny niż ZSRR Leonida Breżniewa i jego krótkotrwałych następców. Sprawy przybrały inny obrót wraz z dojściem do władzy Deng Xiaopinga. Warto przytoczyć choćby jeden przy kład - CICIR (China Institutes for Contemporary International Relations), który we w rześniu 2010 r. obchodził z wielką pompą trzydzieste urodziny. Instytuty - w liczbie mnogiej. Chodzi bow iem o cały zespól w spółzależnych instytucji, z których każda zajmuje się określonym aspektem stosunków międzynarodowych.

CICIR, podobnie jak i inne ośrodki mieszczące się w Pekinie czy Szanghaju, odgiyw'ają rolę podobną do tej, jaką pełniły dawniej instytuty radzieckie; działają one jednak w odmiennych, mniej konfrontacyjnych uw arunkowaniach. Ich znaczenie jest tym większe, że Chiny po raz pierwszy w swojej historii stoją przed koniecznością opracowania globalnej polityki zagranicznej we właściwym rozumieniu tego pojęcia.