4042547805

Thierry de Montbrial

lania (po angielsku mówi się advocacy) na względnie racjonalnych podstawach, co odróżnia badacza od ideologa czy propagandysty.

Warto również podkreślić, że w pierwotnym rozumieniu think tank powinien opierać się na stałej grupie badacz)'. Rozumie się przez to badacz)', dla których praca w danej instytucji stanowi ich główne zajęcie, i którzy mogą dzięki temu opracowywać i realizować znaczące projekty, w razie potrzeby we współpracy z associated fel-lows, czyli badaczami z zewnątrz. Międzynarodowa reputacja danego ośrodka zależy od jego umiejętności utrzymania takiej właśnie stałej, znaczącej pod względem liczebnym, grupy badacz)'.

Podkreśliłem już przy okazji znaczenie metody we wszelkiej działalności badawczej. Think tank z natury spogląda w przyszłość. Jego działalność ma zatem charakter prospektywny i strategiczny. Po angielsku używa się pojęcia policy orien-ted. Immanentna trudność w tym zawodzie polega na tym, że analizy i rekomendacje muszą opierać się na głębokiej znajomości teraźniejszości, a zatem i przeszłości, bez czego badacze narażają się na ryzyko popełnienia zasadniczych błędów w ocenie; jednocześnie trzeba być na tyle otwartym i wykształconym, wolnym od wszelkiego dogmatyzmu i ograniczeń systemowych, by móc umieć dostrzec sygnały zapowiadające zmiany; w przeciwnym wy padku można ulec pokusie pójścia po najmniejszej linii oporu i odwołać się do ekstrapolacji, nie dostrzegając zarazem punktów zwrotnych.

Te dwa aspekty zresztą nawzajem się uzupełniają. W latach 70. XX wieku teorie rozwoju ekonomicznego, opierające się na koncepcji transferu technologii, pomijały wymiar kulturowy (umiejętność korzystania z technologii), co zaprowadziło je w ślepy zaułek. Podobnie zwolennicy szacha nie dokonali dogłębnej analiz)' stanu społeczeństwa irańskiego i dlatego nie zinterpretowali w poprawny sposób „słabych sygnałów” zapowiadających potencjalną rewolucję.

Czy kryzys strefy euro lub upadek reżimów Ben Alego w Tunezji i Mubaraka w^r Egipcie latach 2010-2011 byty przewidyw alne, albo mówiąc konkretniej czy można było określić ich datę? W jaki sposób powinniśmy prowadzić rozważania na temat przyszłości innych reżimów autorytarnych na Bliskim Wschodzie lub w Azji (Korea Północna)?

Można z łatwością mnożyć przykłady, ale ważne jest, by zrozumieć, że odpowiedź na pytanie tego typu zależ)' od szerszego, dostrzegalnego bądź nie, kontekstu właściwego dla danej instytucji. Każdy think tank ma do czynienia z mniej lub bardziej subtelnymi próbami oddziaływania z zewnątrz; to zjawisko daleko szersze i bardziej złożone niż podstawow e zależności, o któiych już była mowa.

Szczególnie interesujący aspekt tego problemu stanowi możliwa współzależność między prognozą jakiegoś wydarzenia i jej realizacją. Współzależność ta zależy od charakteru i położenia (w sensie geopolitycznym; po niemiecku powiedzielibyśmy die Lagę) instytucji, która sformułowała tę prognozę. Dla ułatwienia, można przywołać pewną analogię: otóż możemy tu mówić o swojego rodzaju zasadzie nieoznaczoności