4558207073

40 S. Jewtuchowicz

CZOŁOWA MORENA KUTNOWSKA

STRUKTURA PAGÓRKÓW

Zagadnienie powiązania pradolin z morenami czołowymi wymaga przedyskutowania genezy strefy pagórków nazwanych czołową moreną kutnowską oraz powiązania ich z pradoliną. Według S. Lencewicza [42] pagórki kutnowskie są czołową moreną, która tworzy duży łuk rozciągający się od ozów gostynińskich przez Kutno, Dąbie nad Nerem. Koło do jeziora Lubotyńskiego. W nowszej klasyfikacji, na mapie utworów czwartorzędowych Polski sporządzonej przez E. R ii h 1 e g o i M. Sokołowską [59], do moreny czołowej zaliczono tylko środkowy odcinek znajdujący się między Kutnem a Dąbiem nad Nerem, Wschodnią i zachodnią część określonej przez S. Lencewicza [42] czołowej moreny kutnowskiej oznaczono na mapie jako utwory akumulacji dennolodowcowej.

Rozbieżność zdań dotyczy nie tylko granic czołowej moreny kutnowskiej. W pracach S. Lencewicza [42] i M. D. Domosławskiej-Baranieckiej [11] występują różnice poglądów również co do morfoloaii i genezy tej strefy pagórków. Dyskusja obejmuje także zagadnienie powstania jej obecnego południowego stoku. W przeciwieństwie do północnego stoku, dłuoieąo, i o małym nachyleniu (ogólnie około 2°), przechodzącego łagodnie w powierzchnię moreny dennej, stok południowy ma 5—8° nachylenia, jest krótki i wyraźnie podkreślony na całej długości omawianej strefy. W terenie rysuje się on jako próg, którego wysokość względna w środkowym odcinku w okolicy Sławęcina wynosi 30 m. Na wschód i zachód od tej miejscowości wysokość progu stopniowo maleje i w Kutnie wynosi już tylko 13 m.

S. Lencewicz [42] przyjmuje, że pagórki kutnowskie są czołową moreną akumulacyjną sladialną utworzoną podczas cofania się lądolodu, a jej obecny południowy stok jest erozyjnego pochodzenia. Ze względu na sąsiedztwo omawianej moreny z pradoliną warszawsko-berlińską autor ten sądzi, że stromość i ciągłość południowego stoku jest rezultatem erozji pra-Wisły z okresu, gdy rzeka ta płynęła na zachód wskutek zatamowania jej drogi na północ przez lądolód.

M. D. Domosławska-Baraniecka [11] na podstawie zaburzenia struktury osadów w Sławięcinie wysuwa koncepcję glacitektonicznej genezy strefy pagórków kutnowskich. Stromy, południowy stok moreny kutnowskiej jest rezultatem spiętrzenia osadów przed czołem lodowca środ-kowopolskiego podczas transgresywnej fazy kutnowskiej [11]. Utworzony przed nasuwającym się lądolodem wał — w okresie zlodowacenia