6775041081

Sprawność wiedzy to umiejętność wskazywania na istotę rzeczy. Sprawność ta pozwala zdobyć wiedzę rozumianą jako zespół informacji. Brak wiedzy czyli prawdy nazywany jest ignorancją. Podstawą pierwotnych rozumień, które zapoczątkowują zdobywanie wiedzy jest tzw. „poznanie niewyraźne”, czyli wspomniana już „mowa serca”.³⁰ Powoduje ona zwrócenie się człowieka do poznawanego bytu poprzez kontemplację.³¹ Kontemplacja zaś to taki sposób poznawania prawdy, w którym udział bierze cały człowiek angażujący w to poznanie zarówno swoje władze poznawcze, jak i pożądawcze. Wiedza moralna oraz umiejętności moralne składają się na sumienie, którego zadaniem jest osądzenie postępowania: planowanego, dokonywanego oraz już dokonanego. Sprawność mądrości natomiast polega na ujmowaniu przyczyn. Mądrość etyczna zaś oznacza „sztukę wskazywania na dobro osoby z pozycji prawdy o osobie.”³²

Wola jest doskonalona przez sprawności roztropności, umiarkowania, męstwa i sprawiedliwości.

Roztropność, nazywana kierowniczką wszystkich cnót, jest to sprawność właściwego postępowania. Zadanie roztropności polega na doprowadzeniu do celu poprzez wybór najlepszych dróg zmierzających do osiągnięcia owego celu. Wyznaczenie samego celu należy jednak do mądrości, która jest sprawnością intelektu. Roztropność posiada kilka części. Jedną z nich jest pamięć czyli umiejętność wyciągania z minionych doświadczeń praktycznych wniosków w celu ich przechowania na przyszłość. Inną część roztropności jest „zmysł rzeczywistości” oraz „pouczalność” czyli sztuka przyjmowana rad. Do składników roztropności należy też opatrzność (przewidywanie), zapobiegliwość, oględność oraz ostrożność.

Umiarkowanie jest umiejętnością wprowadzenia właściwej miary rozumu w dziedzinę uczuć i potrzeb wynikających z pożądania naturalnego. Postacią umiarkowania jest wstrzemięźliwość, polegająca na unormowaniu spożywania pokarmów oraz zachowaniu trzeźwości. Umiarkowanie to również umiejętność zaprowadzenia ładu w życiu seksualnym. Naturalne pragnienie zdobywania wiedzy normuje pilność, natomiast chęć wypoczynku - „eutrapelia” - nazywana sztuką relaksu. Nadmierna gniewliwość jest zaś hamowana przez łagodność, z kolei pragnienie odwetu za doznane krzywdy powstrzymuje wyrozumiałość (łaskawość).

30    Tamże, s. 21.

31    Szyndler, s. 108 - 109.

32    Andrzejuk, Człowiek i dobro, Warszawa 2002, s. 28 - 29; Andrzejuk, Prawda, s. 281 - 292.