8299308709

6.    Typowy jest dla niej duch syntezy: odrzucenie ograniczeń przestrzenno-czasowych. Stąd występowanie monstrualnych w oczach Europejczyka wielorękich i wielogłowych bóstw.

7. Pierwszym znanym nam indyjskim dziełem przedstawiającym założenia estetyki jest Natjaśastra [„Traktat o sztuce dramatycznej”] tekst, który uzyskał ostateczną formę ok. III-IY w. („Nie ma takiej mądrości, ani rzemiosła, ani wiedzy, ani sztuki, ani ćwiczenia [jogi], ani czynu, którego byś w teatrze nie znalazł” \NŚ 1.116].)

8. Przedstawienie teatralne potrzebuje szerokiej gamy środków do realizacji swych zadań estetycznych: kształtów, kolorów, dźwięków i działania. Reakcje na to, na co się patrzy na scenie można uogólnić i odnieść do wszystkich dziedzin sztuki.

9. Widz ma doświadczać rzeczywistości artystycznej bez lgnięcia do niej, ma poznać strukturę wszystkich przejawów rzeczywistości, a nie elementy zmienne, nietrwałe.

10. Przeżycia emocjonalne towarzyszące uczestniczeniu w przedstawieniu teatralnym mają charakter przeżyć uogólnionych - niezwiązanych z żadną konkretną sytuacją życiową. Nie jest to rzeczywistość ani aktora, ani bohatera sztuki, ani widza. Jest to rzeczywistość uogólniona. Ma tu zastosowanie zasada odszczegółowienia (sadharanikarana).

11. Przeżycia te estetyka indyjska określa terminem rasa - sok, esencja, smak. Dzido sztuki, podobnie jak potrawę, można smakować.

12.Smak potrawy wynika ze zmieszania różnych przypraw, warzyw i innych składników. Jakość smaku estetycznego osiągają uczucia stałe (sthajibhawaj będące efektem połączenia przejawów (wibhawa) - wywołanie uczuć, gdy zaczyna się percepcja utworu przez odbiorcę; objawów (anubhawa) - działanie aktora, ruch łączący obrazy w dłuższe ciągi, oraz nastrojów (wjabhićaribhawa) - reakcje emocjonalne wywołane tymi ciągami scenicznymi. „Jak ludzie znający się na jedzeniu ,spożywający jedzenie przyprawione licznymi przyprawami złożonymi z wielu ingrediencji odczuwają smak, tak uczucia stale wynikające z gry aktorskiej wyrażającej stany uczuciowe mądrzy smakują za pomocą myśli i czucia, dlatego to są smaki teatralne ”.(NS VI 32-33).

W .Natjaśastra powiada, że nie ma znaczeń, którym by nie towarzyszył jakiś smak. Wymienia osiem takich smaków: miłości (śryngara), wesołości (hasja), bohaterstwa (wirja), smutku (karuna), gniewu (raudra), strachu (bhajanaka), wstrętu (bibhatsa), zachwytu (adbhuta). Smak ostatni jest emocją spdnienia pragnień, którym kończyć się powinno każde przedstawienie. Później, zapewne pod wpływem buddyzmu dodano kolejny smak - spokój (śanta).

Bibliografia uzupełniająca:

1.    Byrski, M.C., Concept of Ancient Indian Theatre, Delhi 1974, str. 144-187.

2.    Byrski, M.K., Na krawędzi rzeczywistości (Indyjskie rozumienie piękna), Ikonotheka, Nr 13/2002, str.25-31.

3 Coomaraswamy, A.K., The Dance ofShiva, New York 1957, pp.22-53.

4.    Ghosh, M.M. The Napyaśastra, Calcutta 1950.

5.    Jakimowicz, A., Sztuka Indii, Warszawa 1991.

6.    Jakimowicz, A., Zachód a sztuka wschodu, Warszawa 1967.

7.    Schwartz, S.L., Rasa - Performing the Divine In India, Delhi 2008

8.    Sztuka Świata, Warszawa 1990, t.4., str. 253-259.