8748915472

Recenzje i noty recenzyjne 447

wobec Afrykanów. Autor sugeruje, że „nie zawsze wynikają one z deklarowanych poglądów i wyznawanych stereotypów" (s. 17), zaznaczając wyraźnie, że postawy te są często ambiwalentne. Badacz omawia tu problem tak zwanego poczucia misji wobec Afryki, stawia pod znakiem zapytania sens działalności organizacji humanitarnych, pisze o stosunku Polaków do czarnych sportowców, a także porusza kwestie dowcipów na temat Obcych.

Część ostatnia - „Konteksty czasu, przestrzeni i sytuacji" w największej mierze czerpie z zebranych materiałów empirycznych. Autor koncentruje się w niej na obecnej sytuacji Afrykanów. Omawia kwestie akulturacji imigrantów, asymilacji, marginalizacji, zwracając uwagę głównie na „konteksty sytuacyjne, w jakich uczestniczą jednostki i grupy" (s. 334), na przykład w domach studenckich i ośrodkach dla uchodźców.

Oceniając Białych i Czarnych... warto zaznaczyć, że książki tej nic można skonfrontować z innymi publikacjami tego rodzaju, gdyż jest to pierwsze w Polsce opracowanie, które stanowi tak kompletne omówienie podstaw relacji polsko-afrykań-skich. Praca ta, pod wieloma względami nowatorska, sytuuje się w kontekście ogólnie pojętego dyskursu naukowego na temat Afiyki uprawianego w Polsce. Na tym tle wyraźnie uwidacznia się oryginalność refleksji zaproponowanej przez Ząbka. Otóż polskie publikacje zajmujące się tematyką afrykańską i pretendujące do miana prac antropologicznych, często nic spełniają podstawowych założeń metodologicznych tej nauki. Prezentowane w nich treści nie były bowiem konfrontowane z autorskimi badaniami empirycznymi. Prace polskich badaczy często skupiają się wyłącznie na analizie nieaktualnych już tekstów' (i tematów). Nie bierze się pod uwagę propozycji metodologicznych uznanych na święcie antropologów-afrykanistów, choćby takich, jak John i Jean Comaroff (Comaroff, Comaroff 2003; 2005). Ich styl pracy, polegający przede wszystkim na długim współuczestniczeniu w życiu badanych, pozwala nic tylko na zgromadzenie bogatej faktografii, ale także na dostarczeniu argumentów służących budowaniu teorii. Chociaż tematyka książki Ząbka znacznie odbiega od zakresu prac wspomnianych badaczy, to stanowi pierwszy krok do tego, by wprowadzić w polskiej afrykanistycc poziom analizy wykraczający znacznie poza odarte z kontekstu kulturowego informacje. Maciej Ząbek dołożył zatem starań, by zgromadzona przez niego wiedza miała rzetelne podstawmy źródłowe.

Swoją analizę oparł na dwóch kategoriach materiałów. Pierwszą tworzą źródła wywołane, czyli wywiady i rozmowy przeprowadzone w Polsce, wśród Polaków i Afrykanów. Dobór polskich rozmówców miał charakter przypadkowy, natomiast w przypadku Afrykanów, grupę badanych tworzyli najczęściej znajomi autora, „a następnie przyjaciele znajomych" (s. 18). Byli to również uchodźcy przebywający w ośrodkach i pracujący na Stadionie Dziesięciolecia. Drugą kategorię stanowią źródła i opracowania zastane. Różnorodność materiałów, które uwzględnił autor, zasługuje więc na uznanie. Mimo staranności metodologicznej nic ustrzegł się on jednak nieścisłości.

Przypomnijmy, że celem, jaki postawił przed sobą Maciej Ząbek, była „próba całościowego spojrzenia na relacje między Polakami a przybywającymi do Polski Afrykanami, nie tyle z perspektywy historycznej czy politologicznej, ile z punktu widzenia szeroko pojmowanych, uwarunkowanych kulturowo, postaw Polaków wobec