8748916010

20 KULT NIEDŹWIEDZIA.

gólności jednak lękają się obrazić tych ostatnich, unikają przeto wszelkiego zetknięcia z temi strasznemi zwierzętami, błagają ich, aby trzymały się zdała i nawet nie potrząsają kopią nad rzeką z obawy, aby krokodyl nie wziął tego za groźbę i nie zechciał się mścić za obrazę *). Hotentoci Mamakua uważają pawiana ²) za istotę nadludzką i podszywają się pod pokrewieństwo z nim, szukając chętnie jego nadnaturalnej opieki.

Fr. Cusliing (Zuni Fetiches, Powell Report, 1880— 1881), który troskliwie zbadał szczególnie rozwinięty pogląd na świat Indyan z Nowego Mexyku, opowiada, że ci dzicy (Zuni) mają sześć bóstw zwierzęcych. Rządzą one 4-ma stronami świata, państwem podzie-mnem i powietrznem. Do tych bóstw należy przodek czarnego niedźwiedzia, którego przedstawicielami i podwładnymi są wszystkie czarne niedźwiedzie. Niedźwiedź tedy, choć jest podobnie śmiertelny jak człowiek, bliższym jest najwyższych bogów przez bezpośredni stosunek ze swym mitycznym władcą i jako taki może być potężnym sprzymierzeńcem lub nieprzyjacielem; jest on zarazem wykonawcą wyroków bóstw na człowieku. Nie miłość tutaj, ale strach przed potęgą tajemnych duchów zwierząt jest głównym bodźcem czci zwierząt prawdziwych. *)

Ponieważ niedźwiedź jest u nich panem nocy i zachodu, więc jeśli kto puszcza się na wyprawę w tym kierunku, zwraca się z prośbą o względy sił wyższych do tego zwierza, jako do chwilowego patrona. Jeśli np. przyjdzie jaka klęska od zachodu, przypisywaną jest ona sprawie czarnego niedźwiedzia. U niektórych czerwonoskórych Półn. Ameryki, według Morgana i Dodge’a ⁴), opieka zwierząt nad człowiekiem jest jeszcze szerzej pojmowaną.

Każde plemię dzieli się na kilka rodów. Cały ród, niby herb, nosi nazwę jakiegoś zwierzęcia, członkowie zaś jego uważają się za krewnych między sobą, a zarazem za spokrewnionych ze swojem zwierzęciem, swoim totemem, którego skórę wypchaną, albo wyobrażenie przechowują niby relikwię.

') Sibrec, Madagascar, str. 300 — 304.

²)    Folk-Lore journal... of tlie South Africa Folk-Lore Society, Cape Town II 23 — 25.

³)    Porównaj nasze wilkołaki, które mog$ być zmienionym szczątkiem podobnych pojęć przedhistorycznych.

⁴)    Dogde, 224 — 225.