8941511188

114 Część pierwsza, Pytania o teoretyczność „teorii wychowania”

Podobieństwo dwu różnych metod wzmaga przekonania badacza, że rezultaty uzyskane za ich pośrednictwem będą wiarygodne i nie będą metodologicznym artefaktem⁸.

Do zwolenników tej metody zalicza m.in.: N.K. Denzina, T.D. Jicka i S.D. Siebera⁹.

Metody ilościowe jako element epistemologii zaczęły nabierać znaczenia w kierunkach XIX-wiecznego pozytywizmu, a następnie neopozytywizmu, który był jeszcze bardziej radykalny od swojego poprzednika. Zaczęło się od wydanej w 1921 roku małej książki L. Wittgensteina Tractatus logico-philosoficus, w której autor twierdził, że nie wszystkie zdania wypowiedziane zgodnie z regułami gramatyki mają sens. Analiza logiczna może udowodnić, że właściwie nie mają żadnego sensu. Zdania sensowne to zdania nauk przyrodniczych, sprawdzalne empirycznie i wyłożone w terminach fizyki. Później godzono się na to, aby poszczególne gałęzie nauk stosowały język „fizykalistyczny”¹⁰.

Ludwig Wittgenstein uważany jest za jednego z ojców duchowych neopozytywizmu, rozkwit jego poglądów, zwłaszcza heurystycznych, przypada na powstanie w początkach lat 20. XX wieku Koła Wiedeńskiego. Przewodził mu M. Schlick (zamordowany w 1936 roku przez studenta faszystę), a główną rolę odegrał R. Carnap. Stworzoną przez nich filozofię nazywa się empiryzmem logicznym (poznanie zmysłowe i analiza logiczna) lub neopozytywizmem. Można to wyrazić tak: cała nasza wiedza o świecie pochodzi od zmysłów, dlatego tylko te zdania są sensowne, które zdają sprawę z doznań zmysłowych. Są to zdania obserwacyjne. Zdania, które mówią o czymś, czego nie można doświadczyć zmysłami (zobaczyć, usłyszeć, dotknąć), w istocie nie mówią o niczym. Pewne zdania nauki bezpośrednio o niczym dostrzegalnym nie mówią, natomiast da się z nich wydedukować (analiza logiczna) zdania opisujące wyniki doświadczeń. Są to zdania czy terminy teoretyczne. E. Hornowska pisze: „Wiązanie terminów teoretycznych z obserwacjami jest podstawowym sposobem wyjaśniania, co przez nie rozumiemy”¹¹

Prawdziwość lub fałszywość zdań obserwacyjnych i twierdzeń ogólnych (zdań teoretycznych, zdań nauki), a tym samym ich naukowości miało potwierdzić kry-

⁸    Tamże.

⁹    N.K. Denzin, The Research Act, wyd. 2, McGraw-Hill, New York 1978, s. 291; T.D. Jick, Mixing Qualitative and Quantitative Methods: Triangulation inAction, “Administrative Science Quartely” 1979, 24, 602-611; S.D. Sieber, The Integration of Fieldwork and Survey Methods, “American Journal of Sociology” 1973, 78,1335-1359.

¹⁰    W. Tatarkiewicz uważa metody badań sofistów jako empiryczne (słowo „empiryzm” pochodzi od greckiego), a po wielu wiekach postawę tę nazwano pozytywizmem. W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, t. 1: Filozofia starożytna i średniowieczna, PWN, Warszawa 1968, s. 76; Platon, Protagoras, przeł. W. Witwicki, PWN, Warszawa 1958; Platon, Gorgiasz, przeł. W. Witwicki, PWN, Warszawa 1958.

¹¹    J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 1: Podstawy psychologii, GWP, Gdańsk 2000, s. 390.